Sertifikasiya nəyi dəyişdirdi? - Naxçıvan müəllimlərinin təəssüratları

“Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023–2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı”na uyğun olaraq keçən il ilk dəfə Muxtar Respublikanın ümumtəhsil məktəblərində riyaziyyat və xarici dil (ingilis dili, Azərbaycan dili (rus bölməsi üçün), rus dili, alman dili, fransız dili və s.), ibtidai sinif, Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimləri sertifikatlaşdırma prosesində iştirak edib. Ötən il sertifikatlaşdırma prosesində iştirak edən 366 müəllimin 153-ü 51-60, 180-i isə 30-50 bal toplayıb. 

“Azərbaycan müəllimi” sertifikasiya imtahanında uğur qazanan müəllimlərin bir neçəsi ilə həmsöhbət olub, prosesin onların təhsil həyatında yaratdığı müsbət nəticələrin təsirləri ilə maraqlanıb. 

Onlardan biri sertifikatlaşdırma prosesinin test və müsahibə mərhələsində maksimum, yəni 100 bal toplayan Babək rayonu Arazkənd ümumi orta məktəbin ingilis dili müəllimi Dünya Əliyevadır.

“Bu imtahan müəllimləri daim öz üzərlərində işləməyə sövq edir”

O, Naxçıvan şəhərində anadan olub, bakalavr  və magsitr təhsilini Naxçıvan Dövlət Universitetində fərqlənmə diplomları ilə bitirib. 2019-cu ildə müəllimlərin işə qəbulu imtahanında 78 bal (maksimumu 80 sual) toplayaraq pedoqoji fəaliyyətə başlayıb. Ötən il, yəni 2024-cü ildə müəllimlərin sertifikasiya imtahanında birinci mərhələdə 60, ikinci mərhələdə 40 bal olmaqla, ümumilikdə 100 bal toplayaraq maksimum nəticə göstərib. 

Müəllim deyir ki, sertifikasiya imtahanından sonra tanıdığı hər kəs ondan necə hazırlaşdığını, hansısa özəl tədris kursunun hazırlıqlarına qatılıb-qatılmadığını, kiminsə yardımından istifadə edib-etmədiyini soruşub: 

“Amma mən imtahana sərbəst hazırlaşdığımı, sadəcə, kitab, video və testlərdən istifadə etdiyimi bildirirdim. İxtisas istiqamətində çox vaxt ayırmasam da, metodika və pedaqogikaya iki aydan da az vaxtda hazırlaşdım. İmtahana hazırlaşan müəllimlərə bildirmək istərdim ki, əgər ixtisasları üzrə DİM-in abituriyentlər üçün nəzərdə tutduğu ikihissəli test toplusunu çətinlik çəkmədən həll edə bilirlərsə, onda heç hazırlaşmasalar belə, ən azı 35 sualın cavabını düz yazacaqlar. Metodika və pedaqogika sualları  mənə o qədər çətin gəlmədi. Düzdür, bir-iki sualın cavabını tapmaq üçün bir az götür-qoy etməli oldum, amma dərs deyən müəllim üçün situasiya suallarını yazmaq elə də çətin olmur. Heç hazırlaşmadan da imtahana girsəydim, 51-dən yüksək bal toplaya bilərdim. Məni tanıyan hər kəs bunu deyirdi. Lakin qarşıma məqsəd qoymuşdum ki, maksimum nəticə göstərim. Buna görə də metodika və pedaqogikaya sistemli şəkildə gündə ən azı 15 dəqiqə vaxt ayırırdım. Bu sahəyə aid olan bir sıra mövzuları daha dərindən öyrəndim. Xüsusilə də nəzəriyyələr mənə uşaq psixologiyasına aid bilmədiyim çox şeyi öyrətdi. Bundan sonra elə ilk olaraq özümün 3 yaşlı körpə qızımı, şagirdlərimi və demək olar ki, bütün uşaqları daha yaxşı anlamağa başladım”. 

Dünya Əliyeva ümumilikdə sertifikasiya imtahanının onda çox gözəl təəssürat yaratdığını bildirir: “Bu imtahan birbaşa müəllimlərin sosial rifahının yaxşılaşdırılması, onların güclü və zəif tərəflərinin aşkarlanması, öz üzərində daim işləməyə sövq etməsinə xidmət edir. Mən şəxsən istərdim ki, sertifikasiya 5 ildən bir deyil, hər 2-3 ildən bir olsun. Çünki bu, hər dəfə əməkhaqqının artırılması, müəllimin öz zəif cəhətlərini aşkarlayıb onları düzəltməyə çalışması deməkdir. Bir sıra özəl kurslarda bu təcrübə var. Bəzi kurslar öz müəllimlərini hər il imtahan edir”.

O, sertifikasiyaya hazırlaşan müəllimlərə müraciət edərək deyir ki, imtahandan qətiyyən qorxmasınlar: ”İmtahandan əvvəl, əlbəttə ki, bir az həyəcan olur, amma sualları gördükdən sonra insanda zərrə qədər də həyəcan qalmır. Bir az öz üzərlərində çalışsalar, maksimum nəticə olmasa da, 30-dan yüksək balı asanlıqla toplaya biləcəklər. İmtahanın hər iki mərhələsində, yəni istər test, istərsə də müsahibədə çəkinəcək heç nə yoxdur. Mən bunu əvvəlcədən bilsəydim, heç o qədər həyəcan keçirməzdim”.

Müəllim ölkəmizdə yaradılan şəffaflığa, eləcə də sertifikatlaşdırma prosesində onlara yaradılan bərabər imkanlara görə minnətdarlığını bildirir, bütün həmkarlarına uğurlar arzulayır. 

“Sertifikasiyaya dırnaqarası baxmaq inkişafı ləngitmək deməkdir”

Növbəti müsahibimiz sertifikasiyanın test mərhələsindən 58, müsahibə mərhələsindən maksimum 40, ümumilikdə 98 bal toplayan Ramilə Tağıyevadır. O, Ağstafa rayonunda anadan olub, yoldaşı hərbçi olduğu üçün 2009-cu ildən Naxçıvan şəhərində yaşayır və 2017-ci ildən Naxçıvan Qarnizonu tam orta məktəbində ibtidai sinif müəllimi kimi fəaliyyət göstərir. Deyir ki, bu illər ərzində peşəsinə olan böyük sevgi və məsuliyyət hissi ilə fəaliyyətini davam etdirib, hər zaman şagirdlərinin həm elmi biliklərə yiyələnməsində, həm də vətənə layiqli və tərbiyəli fərdlər kimi formalaşmasında üzərinə düşən vəzifəni vicdanla yerinə yetirib: 

“Şəxsi uğurumdan daha çox şagirdlərimin qazandığı nəticələr mənim üçün ən böyük qürur mənbəyidir. Şagirdlərimin yüksəklərə qalxdığını görmək müəllimlik yolumun  nə qədər mənalı və dəyərli olduğunu bir daha sübut edir. Onların müxtəlif sınaq imtahanlarında, respublika səviyyəli lisey və gimnaziyalara qəbul imtahanlarında yüksək nəticələr göstərmələri həm məktəbimizin nüfuzunun artmasına, həm də  mənim pedaqoji fəaliyyətimə müsbət təsir göstərib”.

Sertifikasiya imtahanına hazırlaşmağa gəlincə, heç bir hazırlıq kursuna getmədən, əlavə dəstək almadan, yalnız özünə güvənərək bu nəticəyə nail olduğunu deyir: “Bu uğur mənim üçün sadəcə bir bal deyil, özümə inamımın, məqsədyönlü çalışmamın və yorulmadan çəkdiyim zəhmətin nəticəsidir. Məqsədim sadəcə imtahandan keçmək deyildi. Özümü sınamaq, nə qədər irəliləmişəm, hansı sahələrdə daha çox inkişaf etməliyəm – bunu aydın şəkildə görmək istəyirdim. Ən əsası, öz gücümə inanaraq  bu yolu təkbaşına keçmək və nəticəmi tamamilə öz əməyimlə qazanmaq idi. 98 bal toplamaqla bu məqsədimə çatdım və bu mənim üçün həm şəxsi qələbə, həm də gələcək üçün böyük motivasiyadır”. 

Bu imtahanın müsbət təsirlərindən danışan müəllim bildirir ki, sertifikasiyaya dırnaqarası baxmaq inkişafı ləngitmək deməkdir: “Mən bu imtahana ciddi yanaşdım və nəticə etibarilə bunun həm özümün, həm də şagirdlərimin inkişafına müsbət təsir etdiyini gördüm. Sertifikasiya sadəcə bir imtahan deyil, müəllimin öz gücünü və peşəkarlığını göstərməsi üçün bir imkandır. Sertifikasiya mənə, ilk növbədə, özümə güvən verdi. Bu imtahan prosesi zamanı öz biliyimi sistemləşdirdim, bəzi mövzulara fərqli yanaşma yolları kəşf etdim. Eyni zamanda, bu proses məni daim öyrənən və inkişaf edən bir müəllim olmağa daha da ruhlandırdı. Sertifikasiyaya hazırlaşarkən başa düşdüm ki, müəllimlik sadəcə bildiklərini çatdırmaq deyil, həm də daim öyrənmək, yenilənmək və özünü sınamaqdır. Bu müddətdə unutduğum bəzi əsas anlayışları yenidən dərk etdim. Eyni zamanda özümə olan inamım daha da möhkəmləndi. Özümə qarşı obyektiv olmağı, güclü və zəif tərəflərimi tanımağı öyrəndim”. 

“Bu imtahan bir qorxu yox, bir fürsətdir”

Ramilə Tağıyeva üzünü sertifikasiya imtahanı verəcək müəllimlərə tutaraq əlavə edir ki, hər şeydən əvvəl özlərinə inansınlar: “Bu imtahan bir qorxu yox, bir fürsətdir. Özünüzə vaxt ayırın, ardıcıl çalışın və biliklərinizə güvənin. Hazırlıq prosesində tələsməyin. Öz tempinizdə  və sistemli şəkildə öyrənin. Ən əsası, bu prosesi öz inkişaf yolunuzun bir mərhələsi kimi qəbul edin. Mən bu yolu keçmiş biri kimi deyə bilərəm ki, sertifikatlaşdırma dəyərli və öyrədici bir təcrübədir. İnanın, çalışın  və sonda bacarıqlı insanlardan olun”.

“Sertifikasiya maddi rifamızı yaxşılaşdırır, nüfuzumuzu yüksəldir”

15 ildir ki, pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olan Naxçıvan şəhəri Hüseyn Cavid adına 5 nömrəli tam orta məktəbin ingilis dili müəllimi Gülnur Həsənova da sertifikasiya imtahanında fərqlənən müəllimlərdəndir. O, ötənilki sertifikasiya imtahanında 1-ci mərhələdə 59, 2-ci mərhələdə 38,  ümumilikdə 97 bal toplayıb. Deyir ki, əsas məqsədi ixtisas suallarını səhvsiz cavablandırmaq idi, buna da nail olub: “Sertifikasiya imtahanına hazırlaşmaq heç də çətin olmadı. Sadəcə, metodiki biliklərimi bir qədər təkmilləşdirdim. Sertifikasiya imtahanı biz müəllimlərin özümüzü daha da təkmilləşdirməsinə şərait yaradır, maddi rifamızı yaxşılaşdırır, valideyn və şagirdlər arasında nüfuzumuzu yüksəldir. Sertifikasiya imtahanı tədris prosesini daha səmərəli təşkil etməyimə imkan verdi”. 

Müəllim deyir ki, sertifikasiya imtahanının müəllimlər üçün bir çox müsbət cəhətləri var: “İmtahana hazırlaşarkən müasir pedaqoji nəzəriyyələr, təlimin forma və modellərini öyrənirik. Bunların sayəsində tədris prosesini daha effektiv qurur və daha özgüvənli oluruq. Bu imtahan müəllimlərin bilik səviyyəsini obyektiv şəkildə dəyərləndirir. İnkişaf etdirilməli zəif cəhətləri üzə çıxarmaqda yardımçı olur, daha yüksək vəzifə imkanları vəd edir. Bir sözlə, bilik səviyyəsi yüksək olan müəllim üçün bu imtahan qorxu deyil, stimuldur”. 

O, sertifikasiya imtahanı verəcək müəllimlərə uğurlar arzu edir və bu imtahanın  onlara yalnız fayda verəcəyini bildirir.

“İmtahanda hər bir riyaziyyat  müəlliminin rahatlıqla cavablandıra biləcəyi suallar verilmişdi”

Digər müsahibimiz isə M.Seyidov adına Şərur şəhəri 2 nömrəli tam orta məktəbin riyaziyyat-informatika müəllimi Ləyaqət Ələkbərovadır.  O, 2024-cü ildə sertifikasiya imtahanında 1-ci mərhələdə 57, 2-ci mərhələdə 40, ümumilikdə 97 bal toplayıb və bu balla imtahanda iştirak edən riyaziyyat müəllimləri arasında 1-ci yer tutub: 

“Sertifikasiyada məqsədim yüksək bal toplamaq idi və buna görə də planlı şəkildə, ən əsası, həvəslə  hazırlaşdım. Öz ixtisasım üzrə elmi araşdırmalar apardım. Hazırlaşdıqca bunun çətin olmadığını gördüm. İxtisas sualları çətin deyildi.  İmtahanda öz ixtisasını tədris edən hər bir riyaziyyat müəlliminin rahatlıqla cavablandıra biləcəyi suallar verilmişdi. Bəzən müəllimlər düşünürlər ki, riyaziyyat suallarının həlli uzundur, çox vaxt aparar, amma bu, qətiyyən belə deyil. İmtahan sualları imtahan üçün ayrılmış vaxta tam uyğun idi. Düşünürəm ki, öz üzərində diqqətli çalışan müəllim üçün bu, çətin olmaz”.

Deyir ki, yüksək bal toplayan müəllimlər haqqında hazırlanan videoları izlədikcə və müəllimlərin tövsiyələrini dinlədikcə onda ruh yüksəkliyi yaranırdı: “Sertifikasiya mənə nə qədər yeni biliklər, şagirdlərə yanaşmada yeni düşüncələr, onlarda sağlam psixoloji-mənəvi düşüncələrini daha yüksəltməyi, empatiya qurmağı, motivasiya etməyi, tədris resurslarından düzgün istifadə qaydalarını öyrətdi. Elm-texnologiya çox sürətlə inkişaf edir. İndiki şagirdlər 10 il əvvəlki şagirdlər kimi  deyillər. İnformasiya-texnologiya bolluğu içərisində böyüyürlər, onlar hər bir məlumatı müəllimsiz də axtarıb tapıb öyrənə bilirlər. Sertifikasiya imtahanlarının əsas məqsədi müəllimlərin daima öz üzərlərində işləməsinə şərait yaradır. “Həmin şagirdləri dərsə necə cəlb etmək, sinifdə öyrənmə mühitini necə qurmaq olar” kimi suallara cavab tapırsan. Metodikanı və öz ixtisasını bilməyən müəllim isə bunların öhdəsindən gələ bilməz”.

Müəllim əlavə edir ki, hazırlaşmaq üçün  həqiqətən kifayət qədər vaxt verilir. Müəllimlər Təhsil Nazirliyinin sosial şəbəkələrində müəllimlər üçün yayımlanan dərs videolarını izləsələr, heç bir problemlə üzləşməzlər”.

Beləliklə, sertifikatlaşdırmada əsas məqsəd ümumi təhsil müəssisələrində pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olan, ali və orta ixtisas təhsilinə malik təhsilverənlərin peşəkarlıq səviyyələrini və peşə yararlılıqlarını yoxlamaq, onların peşəkar inkişafına nail olmaqdır. Bu proses təhsilin keyfiyyətnə müsbət təsir edir və müəllimlərin karyera inkişafında böyük rol oynayır.

Qeyd edək ki, bu il Naxçıvanda keçiriləcək sertifikasiya imtahanında ümumilikdə 349 müəllimin iştirakı nəzərdə tutulur.