Loqoped Dilarə Qəhrəmanova: Uşağın nitq qabiliyyəti onun gələcəyinin təminatıdır

Bu gün 14 noyabr - Beynəlxalq Loqoped Günüdür. 2004-cü ildən qeyd edilən bu tarix loqopedlərin peşə bayramı hesab olunur. Loqopediya pedaqoji elmin nitq pozuntularını öyrənən sahəsidir. Loqopedlər əsasən məktəbəqədər və kiçik məktəbyaşlı uşaqlarla çalışırlar. Lakin onlar həm də yaşlıların nitqində kommunikativliyin, ünsiyyətcilliyin təmin olunmasına cəhd göstərirlər.

“Azərbaycan müəllimi” Abşeron-Xızı Regional Təhsil İdarəsinin tabeliyində fəaliyyət göstərən 57 nömrəli körpələr evi-uşaq bağçasında loqoped olaraq çalışan və “Loqopedik albom” adlı  metodiki vəsaitin müəllifi Dilarə Qəhrəmanova ilə görüşərək onun 30 illik fəaliyyətinə nəzər salıb.

“Əminliklə deyə bilərəm ki, arxamda məmnun valideyn ordusu var”

Özü haqqında məlumat verən loqoped deyir: “Elə bilirəm ki, loqopediya mənim həyatımdır. 1996-cı ildən bu sahə üzrə işləyirəm və həmin ildən imkanım daxilində çalışmışam təlimlərə qoşulur, yeniliklər edirəm. Bir çox ölkələrdə - Litva, ABŞ-nin bir neçə ştatı, Rusiya, Ukraynada, Latviya, İsrail, Türkiyədə təlimlərdə iştirak etmişəm”.

D.Qəhrəmanova qeyd edir ki, loqopediya sahəsinin kökü əsasən Rusiyadan gəlir. Səsqoyma texnikaları, zondlar, loqopedik masaj məhz orada yaranıb: “Hətta rusiyalı mütəxəssislər ABŞ-də təlimlər keçib, institutlar açıblar. Qardaş ölkə Türkiyədə də məhz loqopediya sahəsi ali təhsil ocaqlarında son illər tədris olunmağa başlanıb və bu mütəxəssislər nitq terapevti adlanır. Bu səbəbdən azərbaycanlı loqopedlər Türkiyəyə gedib təlimlər keçirlər. Ölkəmizdə çox peşəkar loqopedlər fəaliyyət göstərir”.

Loqopediya sahəsinə marağının necə yaranması haqqında sualı cavablandıran qəhrəmanımız bildirir ki, anası uzun illər Sumqayıt şəhər 40 nömrəli Xüsusi təyinatlı nitqi qüsurlu körpələr evi-uşaq bağçasında müdir işləyib. “Məndə loqopediya sahəsinə marağı anam oyadıb, bu sahə üzrə məni məlumatlandırıb, istiqamətləndirib. Balaca uşaqlarla işləmək mənə özümü ifadə etməyə, bacarıqlarımı tətbiq etməyə şərait yaradır. Uşaqlar eyni tipli fəaliyyəti sevmirlər. Onlar hər dəfə yeni nəsə tələb edirlər”.

Uğurları haqqında söz açan loqoped fəaliyyəti ərzində Azərbaycan və rus dillərində müxtəlif qəzet və jurnallarda, internet saytlarında nitq qüsuru ilə bağlı dərc edilmiş məqalələr, maarifləndirici kitabçalar, “Daun sindromu” haqqında kitabça çap etdirdiyini, “Uşaq inkişafı metodikası” kitabının həmmüəllifi olduğunu, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin maliyyə dəstəyi ilə disk şəklində buraxılmış “Uşaqların nitqinin inkişaf etdirilməsi üçün elektron vəsait”ini qeyd edir:

“Bu günə qədər minlərlə uşaqlarla işləmişəm və çox yaxşı nəticələrim olub. Əminliklə deyə bilərəm ki, arxamda məmnun valideyn ordusu var. Ən böyük uğurum uşaqlarda nitqin inkişafı və nitq qüsurlarının aradan qaldırılması üçün yazdığım “Loqopedik albom”dur. Təhsil Nazirliyi tərəfindən metodiki vəsait kimi təsdiq edilmiş bu kitab çap olunaraq xüsusi internat məktəblərinə, reabilitasiya mərkəzlərinə verilib. Əsasən, rus ədəbiyyatlarından istifadə edirəm və rus dilindən tərcümələr edirəm. Bununla belə kitabın içində bir çox məqamlar sırf mənim öz yanaşmamdır. Kitabımda 5 yaşa qədər  uşağın nələri bilməli olduğu yer alıb və ardıcıllıq, sistemlilik var. Kitabda yer alan nitq xəritəsini də mən tərtib etmişəm. Loqopedlər üçün rus dilində vəsaitlər, kitablar çoxdur. Ancaq Azərbaycan dilində vəsait qıtlığı yaşanır. İstərdim ki, Azərbaycanda müxtəlif müsbət təcrübələri, metodikaları əks etdirən kitablar çox olsun”.

Dilarə Qəhrəmanova valideynlərə tövsiyə edir ki, istənilən inkişaf ləngiməsini vaxtında aşkar etmək üçün dünyaya gəldiyi ilk aylardan körpəni müşahidə etsinlər. Valideynlər onları narahat edən məqam aşkar edərlərsə, körpəni mütəxəssisə aparmalı və uşağa diaqnoz qoyulmalıdır. Valideyn uşağına qoyulan diaqnozla bağlı maariflənməlidir: “Bizim valideynlər tez bir zamanda uğurlu nəticə görmək istəyirlər. Bizi mühit tərbiyə edir, 45 dəqiqəlik, 1 saatlıq loqopedik, psixoloji və digər məşğələ uşaqda müəyyən bir çərçivədə nəticə əldə olunmasına gətirir. Yerdə qalan saatlarda ailə olaraq valideynlər uşaqla məşğul olmalıdırlar. Mütəxəssislər isə dayanmadan öz üzərində işləməli, özlərini inkişaf etdirməlidirlər. Yaxşı olar ki, həmkar qruplar yaradılsın, uğurlu nəticələr paylaşılsın. Bunun hamısı uşaqlarımızın rifahı naminədir. Hər bağça və məktəbdə araşdırma aparmalı və orada nitqi qüsurlu uşaqlar varsa, mütləq loqopedlərlə təmin edilməlidir. Psixoloqlar hər bir məktəbdə var. Mənim fikrimcə, bağçalarda da loqoped və psixoloqlar mütləq olmalıdır. Uşağın nitq qabiliyyəti onun gələcəyinin təminatıdır.

Mən bir loqoped olaraq uşağın nitqini düzəldirəmsə, onun gələcəkdə şəxsiyyət kimi formalaşmağı üçün əlinə ən yaxşı bir alət verirəm. Sankt-Peterburqda təlimdə olarkən bir sitat eşitdim, çox bəyəndim və yadımda qalıb. Amerika siyasətçisi Deniel Vebsterdən soruşurlar ki, sənin bütün mümkün bacarıqlarını əlindən alsaydılar, və bir dənəsini saxlasaydılar, hansını seçərdin. Cavab verir ki, nitq bacarığımı, çünki onun vasitəsilə digərlərini geri qaytarmağı bacarardım. Nitq ən ali psixi funksiyadır. Uşağın sosial, emosional, anatomik və fizioloji sahədə inkişafına mütləq diqqət yetirilməlidir. Bütün dünya hazırda erkən müdaxilə ilə məşğuldur. Uşaqlarda istənilən problemlə bağlı nə qədər tez müdaxiləyə başlanılarsa, bir o qədər yaxşı nəticə əldə olunar”.