Çində təhsil alan gənc: Burada nəticəni yox, tələbələrin məntiqini qiymətləndirirlər

Azərbaycan gənclərinin beynəlxalq təhsil imkanlarından faydalanması hər zaman ölkəmizin təhsil və karyera perspektivlərini genişləndirən amillərdən olub. Qlobal rəqabətin gücləndiyi, süni intellektin iqtisadiyyatın ritmini dəyişdirdiyi bir dövrdə beynəlxalq təhsil düşüncə sisteminin yenilənməsi deməkdir.

“Azərbaycan müəllimi”nin budəfəki müsahibi Xəyal Abdulla da bu imkanlardan yararlanaraq texnologiyanın sürətlə irəlilədiyi, elmin praktika ilə vəhdət tapdığı Çində təhsil alır.

Xəyal Hökumətlərarası Təqaüd Proqramları (HTP) çərçivəsində Çinin Çjeczyan Universitetində (“Zhejiang University”) “Beynəlxalq maliyyə” ixtisası üzrə təhsil alır. O, bakalavr təhsilini də eyni ölkədə – Çinin Çjeczyan Qonşanq Universitetində “Beynəlxalq biznes” ixtisası üzrə alıb.

“Bu proqram yüksək səviyyəli təhsil almaq imkanı yaradır”

Müsahibimin sözlərinə görə, təhsil üçün Çin universitetlərindən birini seçməyinin əsas səbəbi oranın hazırda iqtisadi və texnoloji baxımdan dünyanın qabaqcıl ölkələrindən biri olmasıdır: “Çin iqtisadiyyatının sürətli inkişafı, texnologiya, süni intellekt və “fintech” sahələrində qlobal liderliyə yüksəlməsi mənim maraq dairəm və karyera planlarımla üst-üstə düşür. Bu ölkəyə gəlməyimin əsas səbəblərindən biri də Çin dilini yerli xalqın arasında öyrənmək idi. Digər tərəfdən, Çin universitetlərinin, xüsusilə Çjeczyan Universitetinin beynəlxalq reytinqlərdə yüksək mövqedə dayanması, maliyyə və “fintech” istiqamətində çox güclü akademik mühitə sahib olması diqqətimi çəkmişdi. Çin hökumətinin tələbələr üçün yaratdığı imkanlar, təqaüd proqramları və praktik bacarıqların inkişafına yönəlmiş tədris sistemi seçimimdə böyük rol oynadı. Bu proqram mənə həm yüksək səviyyəli təhsil almaq, həm də qlobal maliyyə və “fintech” sahəsini yaxından öyrənmək imkanı yaradır.

HTP proqramı azərbaycanlı tələbələr üçün, həqiqətən, dəyərli bir imkandır. Bu proqram vasitəsilə tələbələrimiz Çinin yüksək reytinqli universitetlərində tam təqaüdlə oxuma şansı əldə edir və yeni mühitdə özlərini sınaya bilirlər. Məncə, proqramın ən böyük üstünlüyü odur ki, tələbələr həm akademik, həm də şəxsi inkişaf baxımından dəyərli təcrübələr qazana bilirlər. Fərqli ölkələrdən gələn tələbələrlə bir yerdə oxumaq insanın dünyagörüşünü çox artırır. Çin kimi böyük iqtisadiyyata malik bir ölkədə təhsil almağın gələcək karyeramız üçün çox yaxşı təcrübə olacağına inanıram. Məncə, bütün bunlar biz azərbaycanlı tələbələr üçün çox böyük üstünlükdür”.

Burada tələbənin məntiqi qiymətləndirilir

Azərbaycanda və Çində ali təhsil mühitini müqayisə edən müsahibimiz qeyd edir ki, Çində ali təhsilin ən böyük fərqlərindən biri təhsilin daha çox tədqiqat və analitik düşüncə üzərində qurulmasıdır: “Dərslərdə yalnız nəzəriyyə deyil, onun real verilənlərə tətbiqi, metod seçimi və nəticələrin izahı tələb olunur. Hər fənn üzrə adətən kiçik tədqiqat tapşırıqları, data analizi və təqdimatlar olur. Məni ən çox təəccübləndirən yanaşma professorların tələbədən hazır cavab yox, öz arqumentini və düşüncə prosesini göstərməyi gözləməsidir. Professorlar, əsasən, nəticəni yox,  tələbələrin məntiqini qiymətləndirirlər. Onlar düzgün cavabdan daha çox düşünmə prosesinə önəm verirlər. Məncə, bu yanaşma ilə bizim tələbələrimizin də analitik düşüncəsi və araşdırma vərdişləri çox güclənərdi. Burada analitik səviyyə ilə bağlı gözləntilər də yüksəkdir, tələbələr təkcə nəzəriyyəni bilməli deyil, onu real situasiyada, kiçik araşdırmalar, data analizi və təqdimatlarla tətbiq edə bilməlidirlər.

Çin universitetlərində araşdırma mədəniyyəti çox sistemlidir. Davamlı ədəbiyyat araşdırması, professorla mütəmadi müzakirələr və ciddi istinad qaydaları ön plandadır. Xüsusilə istinad və akademik dürüstlük mədəniyyətinin ciddi nəzarətdə olması tədqiqat işlərini daha peşəkar olmasına səbəb olur”.

“Çinli tələbələr dərslərə daha planlı və ardıcıl yanaşırlar”

X.Abdulla bildirir ki, Çin təcrübəsinin Azərbaycana uyğun tərəfləri, əsasən, universitet və sənaye əməkdaşlığı, “fintech” və maliyyə sahəsində tətbiqi biliklərin dərslərə inteqrasiyasıdır: “Burada professorlar ənənəvi maliyyə modellərini öyrətməklə kifayətlənmir, onların süni intellekt alqoritmləri və data analizi ilə necə birləşdiyini də göstərirlər. Dərslərimizdə “machine learning” əsaslı risk qiymətləndirmə, bazar proqnozlaşdırılması və maliyyə sistemlərinin qurulması kimi mövzulara da çox rast gəlirik. Universitet bizi bu sahə ilə daha yaxından tanış etmək üçün tez-tez beynəlxalq konfranslara cəlb edir. Son olaraq Pekində keçirilən “2025 Global Financial Technology Center Network Annual Conference”da iştirakım “fintech” sahəsi ilə daha yaxından tanış olmağıma imkan yaratdı.

Ümumiyyətlə, bizim tələbələrimizlə çinli tələbələr arasında intizam və çalışma tərzində bəzi fərqlər var. Mənim gördüyüm əsas fərq odur ki, çinli tələbələr dərslərə daha planlı və ardıcıl yanaşırlar. Hər şeyi vaxtında etməyə çalışırlar və tapşırığa son gün yox, əvvəlcədən başlayırlar. Bu onlarda artıq bir vərdiş halına gəlib. Yəni dərs, tədqiqat və ümumiyyətlə, çalışma tərzi çox sistemləşmiş və intizamlıdır. Çinli tələbələr daha çox özləri ilə rəqabət aparır, daim əvvəlki nəticələrini yaxşılaşdırmağa çalışırlar.

Bizim ən güclü tərəfimiz isə çevik düşünmək bacarığıdır. Daha tez adaptasiya olur, problemi daha tez analiz edib həll yolları tapırıq. Bir az da improvizasiya qabiliyyətimiz güclüdür, tez qərar verə bilirik və bu da çox vaxt bizə yaxşı nəticələr əldə etməkdə kömək olur”.

“Çin təcrübəsindən gətirmək istədiyim vərdiş sistemli işləmə və davamlı özünüinkişafdır”

Təhsilini bitirdikdən sonra Çində öyrəndiklərini ölkəmizdə tətbiq etmək istəyən Xəyalın ən böyük arzusu Azərbaycanda “fintech” startapını yaratmaqdır: “Gələcək karyera hədəfim isə “fintech” sahəsi ilə daha yaxından əlaqə qurmaq, bu sahədə dərin bilik və real iş təcrübəsi qazanmaqdır. Öyrəndiklərimi və topladığım təcrübəmi ölkəmiz üçün faydalı işlərə çevirməyi vacib hesab edirəm. Düşünürəm ki, Azərbaycanda “fintech” potensialı böyükdür və düzgün yanaşma ilə həm insanların gündəlik həyatını asanlaşdırmaq, həm də maliyyə sektorunun rəqəmsal transformasiyasına töhfə vermək mümkündür. Mən də müəyyən təcrübə qazandıqdan sonra ölkəmizdə lokal ehtiyaclara uyğun, praktik həllər təqdim edən bir “fintech” startapının təməlini qoymaq istəyirəm. Bu həm şəxsi məqsədimdir, həm də düşünürəm ki, ölkəmiz üçün faydalı bir addım ola bilər”, – deyə o qeyd edib.