10 yaşında təhsilə başladı, indi qardaşı ilə birinciliklər qazanır

Peşə təhsili alan Fatimə Dostməmmədovanın həyat hekayəsi

Fatimə Dostməmmədova Bakı şəhəri 68 nömrəli tam orta məktəbin məzunu, Sənaye və İnnovasiyalar üzrə Bakı Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzinin I kurs tələbəsidir. Arzuladığı “Veb-dizayn və proqram təminatı” ixtisası üzrə yüksək texniki peşə təhsili alır. Sonra universitet tələbəsi də olmaq niyyətindədir. 
Fatimə dünyaya “serebral iflic” deyilən xəstəliklə gəlib. Bu səbəbdən I qrup əlilliyi var. Beynəlxalq Əlillər Günündə “Azərbaycan müəlimi” onu təhsil aldığı Sənaye və İnnovasiyalar üzrə Bakı Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzində ziyarət etdi. Təhsil mühiti, qrupda münasibətləri, müəllimləri ilə ünsiyyəti ilə maraqlanıb.

“Azərbaycan tarixi” dərsində

Fatimə “Azərbaycan tarixi” dərsində idi. Dərsi tədris edən Məxluqə Hümbətova deyir ki, Fatimə qrupda fəaldır. Yoldaşları ilə münasibəti də normaldır. Hər kəs onu sevir, qayğısına qalır, köməyinə çatmağa tələsir: “Fatimə dərslərə çox həvəslə qatılır. Mərkəzimizdə fərqliliyi olan təhsilalanlarımız olduğundan inklüziv qruplarımız çoxdur. Həmin qruplarda işləyərkən həm özüm diqqətli oluram, həm də tələbələrimizi həssas olmağa çağırıram. Fərqliliklərə qarşı diqqətli olsaq da, onlara münasibətdə fərq qoymamağı, ayrı-seçkiliyə yol verməməyi öyrədirik. Başqa əlilliyi olan tələbələrimizdən fərqli olaraq Fatimənin hərəkət çətinliyi var. Qrupda hər kəs ona kömək etməyə çalışır. Murad, Əşrəf bu çətinliyin öhdəsindən gəlməkdə Fatimənin ən böyük yardımçılarıdırlar”.

Müəllimi Fatimənin onun fənni üzrə bacarığından da danışır: “Qrupda dərsim yalnız birinci yarımildə keçilir. Yanvarda imtahan verəcəklər və bitəcək. Düşünürəm ki, Fatimə fənnimdən imtahanı uğurla verəcək. Çünki o, ali təhsil müəssisəsində təhsilinə davam etmək isəyir və bu fənn orda da keçilir. Odur ki, Fatimə də çox çalışır, amma yalnız sual verəndə cavablandırır. Azərbaycan tarixi elə fənndir ki, onu hamı bilməlidir. Ona görə də çalışıram ki, Fatimə tariximizi bilsin. Həm universitetdə ona lazım olacağı üçün, həm də öz tariximizi bilməyin əhəmiyyətini dərk etməsi üçün”.

Məxluqə müəllim əlavə edir ki, Fatimə mərkəzin yaradıcı tələbələrindən biridir: “Çox istedadlıdır. Onun incəsənət sahəsində xüsusi bacarıqları var. Bunu hamımız bilir, qiymətləndiririk, onun pərəstişkarıyıq”.

İnklüziv sinifdə

Müəllimin “Fatimənin ən yaxın köməkçisi” adlandırdığı Murad Qəhrəmanov dərsdə elə onun yanında əyləşib. Azərbaycan tarixini öyrənməyi o da sevir. Amma bu qrupda həm də ünsiyyəti, insanlarla münasibəti, başqalarına faydalı olmağı öyrənir: “Fatiməyə kömək etməyə çalışıram. Tələbə yoldaşıma kömək etməkdən zövq alıram. Çalışıram ona diqqət göstərim, çətinliklərini azaldım. Mən də gözdən əliləm, düzdür, mənim hərəkət çətinliyim yoxdur, amma müəyyən qədər onunla eyni vəziyyətdəyəm, onu yaxşı başa düşürəm”.
Murad hesab edir ki, inklüziv sinifdə təhsil almaq insanlarda empati hissini, şəfqət duyğusunu inkişaf etdirir: “Belə bir sinifdə oxumaq həm fərqliliyi olanlar üçün, həm də istənilən bir insan üçün faydalıdır. Yanımızda olan birinə kömək etmək birimizdə mərhəmət hissini artırır, digərində insanlara inamı, güvəni. Yəni kömək edən də faydalanır, kömək alan da”.

Ağır qəza, ömürlük iz

Ailəsinin ən böyük uşağıdır Fatimə. Bu gün anası da yanındadır. Şəbnəm Dostməmmədova deyir ki, qızı bir qəza nəticəsində dünyaya fərqli gəlib. Sağlamlığına ciddi və qalıcı təsir göstərən həmin qəza ailənin həyatında ömürlük iz buraxıb: “5 il xəstəxanalarda qaldıq, qızımın səhhətində heç bir dəyişiklik olmadı. Maddi imkansızlıq səbəbindən həlledici tibbi müdaxilə etdirmək mümkün olmurdu. Dövlət başçısı İlham Əliyevə, birinci xanım Mehriban Əliyevaya müraciət etdim. Dərhal reaksiya verdilər və Fatimə bir qrup onun kimi uşaqla birlikdə Ukraynaya müalicəyə göndərildi. Bir müddət sonra onu Riqaya da göndərdilər və həmin müalicə sayəsində o, artıq iməkləyirdi”.

Anasının sözlərinə görə, qızını 10 yaşına qədər qucağında gəzdirib: “Fatimənin dabanları yerə dəymirdi. Tula şəhərindən həkimlər gəlmişdi, onlar əməliyyat etdilər və sonra Fatimənin dabanları yerə çatdı. 10 yaşında Türkiyədən gələn cərrah Çingiz Çabukoğlu əməliyyat etdi və sonrakı müalicəsi qızıma yaxşı təsir etdi və o, ayağa da qalxa bildi”.

Ayağa qalxsa da, Fatimə üçün dəstək olmadan yerimək, pilləkan çıxmaq, özünü sərbəst idarə etmək çox çətindir. Ona görə də anası onu bir an belə gözdən qoymur.

“Oxumaq üçün gec deyil”

Ana üçün hələlik ən böyük təsəlli qızının israrı, qətiyyəti ilə davam edən təhsilidir. Budur, o, ölkəmizin ən yaxşı peşə təhsili mərkəzlərindən olan Sənaye və İnnovasiyalar üzrə Bakı Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzinin zamanın tələbinə uyğun olan ixtisaslarından birində təhsil alır: “Fatimə serebral iflic diaqnozu ilə dünyaya gəlib. Amma səhhəti imkan verən kimi təhsili barədə düşündük”.

Bəli, məhz səhhəti imkan verincə, yəni yaşıdlarından çox gec təhsil almağa başlayıb. 5 yaşında yaşıdları məktəbə gedəndə o, yenicə iməkləmək öyrənirdi. Onun səhhəti təhsil almasına imkan verəndə yaşıdları artıq IV sinifdə oxuyurdu. Amma bu, ana-qızın qətiyyətini azaltmayıb. “Oxumaq üçün gec deyil, - deyib başlayıblar: “Əvvəlcə onu 170 nömrəli məktəbə qoyduq. İlk müəllimi Gülnarə müəllim oldu. Cəmi bir-iki ay apara bildim, gücüm çatmırdı, analar 2-3 yaşında uşağı qucağına götürməkdə çətinlik çəkirlər, mən 10 yaşında qızımı qucağımda gəzdirirdim. Sonradan Fatimə evdə təhsil almağa başladı. Çox həvəs göstərirdi, oxumağa can atırdı, onu oxumaqdan yayındırmaq heç mümkün də olmazdı”.

Sonra 309 nömrəli məktəbin müəllimləri evə gəlib, ailə yaşayış yerini dəyişdiyi üçün Fatimə 68 nömrəli tam orta ümumtəhsil məktəbindən məzun olub.

“Qəbul imtahanında ağladım”

Fatimə bu 3 məktəb arasında ən çox məzun olduğu məktəbin müəllimlərini sevib: “Məzun olmaq istəmirdim. Orta məktəbdəki müəllimlərim ilə ayrılmaq çətin oldu. İngilis dili müəllimimi lap çox sevirdim. Onunla həvəslə işləyirdim. Hətta elə həvəslə işləmişdim ki, ali təhsil müəssisələrinə qəbul imtahanlarında ən çox ingilis dilindən sualları cavablandırmışdım”.

Fatimə deyir imtahandan çox qorxur, həyəcanlanır: “İlk dəfə iştirak etdiyim qəbul imtahanında ağladım. İmtahan verə bilmədim, nəticəm uğursuz oldu”.

Ali məktəbə qəbul olunmayanda təhsil almaqdan vaz keçməyib, xoşuna gələn ixtisasa peşə təhsili ilə yiyələnməyə qərar verib: “Peşə təhsili müəssisələrinə qəbul prosesinə qatıldıq. Attestat qiymətlərim yaxşı idi, ona görə ən yaxşı peşə təhsili müəssisəsinə qəbul olundum”.

Anası deyir ki, veb-dizayner olmaq istəsə də, incəsənətə çox meyillidir. Mahnı oxumağı da sevir, rəqs etməyi də: “Son zəng tədbirində qardaşı ilə elə bir rəqs etdi ki, hamı valeh oldu. İndi Əlillər gününə həsr olunan tədbirdə çıxış etməyə hazırlaşır”.

Fatimə səhnəyə artıq çoxdandır ki, qardaşı Muradla çıxır. Çoxlu nailiyyətləri, birgə qazandıqları birinciliklər var: “İlk dəfə Fatimə müsabiqəyə qatılanda onu rəqsdə müşayiət edəcək adam olmalıdır dedilər. “Kimə deyim? Kim bunu edə bilər?”, - deyə düşünə-düşünə qalmışdım. Axı əlil arabasında etdiyi rəqsdə onu kim qucağına ala bilərdi? Sonra oğlum dedi ki, bacısını özü müşayiət edəcək. Bir ay içərisində rəqsi öyrəndi və əsl peşəkar kimi bacısı ilə rəqs etdi. Hər kəs elə bilirdi illərdir rəqs edirlər. Həmin vaxta qədər oğlum cüdo ilə məşğul olurdu. Bacısına görə öz həvəsi olan idmandan ayrıldı”.

Qardaş-bacı rəqslərində bərabər qazanılan böyük nailiyyətlər

Onlar uğur dalınca uğur qazanıblar. Məsələn, “Bakı Cempionatı-2025” müsabiqəsinin qalibidirlər. “Tanıyın, tanıdın bizi” - 4 istedad yarışında, “Payız möcüzələri” festivalında uğurla çıxış ediblər, əlilliyi olan şəxslər arasında keçirilən “Bir Səhnə, Min Rəng” Bədii Yaradıcılıq Festivalına, “Golden Kids Fashion”ın təşkilatçılığı ilə keçirilən ''Gələcəyin Zirvələri 2025'' layihəsinə qatılaraq mükafatlar qazanıblar.

Onun uğurlarına təhsil aldığı Sənaye və İnnovasiyalar üzrə Bakı Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzində də əllərindən gələni etməyə çalışırlar. Sadəcə Fatimə üçün də deyil. Onun təhsil aldığı qrup  Sənaye və İnnovasiyalar üzrə Bakı Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzində təşkil olunan inklüziv qruplarda təhsil alan 68 tələbədən sadəcə biridir. Mərkəzin direktoru Şaban Cəərçiyev “Azərbaycan müəllimi”nə açıqlamasında deyib ki, mərkəzdə Fatimənin oxuduğu “Veb dizayn və proqram təminatı”ndan savayı, “İnteryer dizayn, “Avtomatika sistemlərinin istismarı”,  “Proqramla idarə edilən sənaye avadanlıqlarının texniki istismarı”, “İnformasiya Kommunikasiya Texnologiyaları üzrə texnik”, “Elektronika kommunikasiya sistemlərinin istismarı”, “Kibertəhlükəsizlik”, “Proqramla idarə olunan dəzgahların operatoru”, “Avtomobil diaqnostikası üzrə texnik”, “Elektrik və hibrid avtomobillərin təmiri üzrə texnik”, “Avtomobillərin təmiri çilingəri”, “Kompüter sistemlərində proqramlaşdırma”, “Tibbi avadanlıqların təmiri və xidməti elektromexaniki”, Logistika”, “Qrafik dizayner”, “Nəqliyyat vasitələrinin texniki istismarı (avtomobil üzrə)”, “Sənaye və mülki binalarda elektrik avadanlıqlarının quraşdırılması və istismarı”, “İstehsalata rəqəmsal nəzarət sistemləri” ixtisasları üzrə inklüziv qruplar fəaliyyət göstərir: “Mərkəzimizdə inklüziv tələbələrlə iş sistemli və həssas yanaşma əsasında təşkil olunur. İlk mərhələdə müəllim köməkçisi tərəfindən inklüziv statusa malik tələbələrin identifikasiyası və siyahılaşdırılması həyata keçirilir, daha sonra tələbələrlə fərdi diaqnostik görüşlər aparılaraq onların ehtiyacları, təklifləri və mümkün çətinlikləri barədə məlumatlar toplanır və müvafiq qeydlər edilir”.

Direktorun sözlərinə görə, qruplar arasında inklüziv tələbələrin xüsusiyyətləri, onların psixososial həssaslıqları və ümumi nizam-intizam tələbləri barədə maarifləndirmə işi aparılır: “Tələbələrə mərkəzdəki emalatxanalar, tədris otaqları, mövcud ixtisaslar və müəllim heyəti haqqında ümumi məlumat verilir. Onlar mərkəzin müxtəlif fəaliyyət və tədbirlərində aktiv iştiraka təşviq edilir”.

Mərkəzdə müəllim heyəti inklüziv tələbələrin xüsusiyyətləri və ehtiyacları barədə mütəmadi məlumatlandırılır, eyni zamanda müəllimlərdən tələbələrin vəziyyəti üzrə davamlı geribildirim əldə olunur: “Tələbənin hər hansı çətinliyi, məsələn, dərsin mənimsənilməsi ilə bağlı problem olduqda məsul müəllimlə birlikdə tədrisin yenidən izahı və adaptasiyası təmin olunur. İmtahanla bağlı çətinlik müşahidə edilərsə, tələbə imtahan öncəsi və imtahan prosesində əlavə pedaqoji və təşkilati dəstək alır. Sosial mühitlə, xüsusilə digər tələbələrlə əlaqələrdə problem yaranarsa, qrup daxilində yenidən maarifləndirmə aparılır və nizam-intizam qaydaları izah olunur. Psixoloji gərginlik və emosional çətinlik hallarında tələbə psixoloqa yönləndirilir”.

Ş.Cərçiyev deyib ki, müəllimlər tədris prosesini inklüziv tələbələrin fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq onların bilik səviyyəsinə, maraqlarına və bacarıqlarına uyğun olaraq müxtəlif səviyyəli tapşırıqlar və fərqli yanaşmalarla tədrisi təşkil edirlər. Bu da onların təhsil prosesinə tam və bərabər şəkildə inteqrasiyasını təmin edir.

Fatimə Dostməmmədova daha böyük uğurlar qazanacağına inanır. Çünki təhsili, parlaması üçün anası, qardaşı, ailəsi ilə yanaşı, dövləti – təhsil aldığı və alacağı təhsil müəssisələri və bütün təhsil sistemi onun yanındadır. Təkcə onun deyil, onun kimi yüzlərlə fərqli uşaq üçün təhsilin əlçatan olması prioritetidir.