Şagirdlərin öyrənməyə marağını necə artıra bilərik? – Müzakirə

Müasir dövrdə təhsil sisteminin qarşısında duran ən ciddi məsələlərdən biri şagirdlərin öyrənməyə motivasiyasının artırılması, onların akademik, sosial və emosional inkişafını dəstəkləyən dayanıqlı mühitin formalaşdırılmasıdır. Qloballaşan informasiya məkanında uşaqların diqqətinin dağılması, rəqəmsal aləmin təcrübələri, ailə-məktəb münasibətlərində yaranan boşluqlar motivasiyanın zəifləməsinə təsir göstərən əsas səbəblər kimi diqqəti cəlb edir. Bu səbəbdən motivasiya təkcə təlim metodlarının deyil, psixoloji, ailəvi və sosial faktorların birgə təsir etdiyi çoxkomponentli proses kimi dəyərləndirilir.

Məhz bu mövzunun aktuallığı nəzərə alınaraq dekabrın 10-da Mərkəzi Aran Regional Təhsil İdarəsinin təşəbbüsü ilə M.Nəbiyev adına Orta Ləki kənd tam orta məktəbində növbəti “Valideyn konfransı” keçirilib. Tədbirdə MDU-nun akademik heyəti, Mərkəzi Aran Regional Təhsil İdarəsinin əməkdaşları, müxtəlif ümumtəhsil müəssisələrinin direktorları, müəllim heyəti, psixoloqlar və M.Nəbiyev adına Orta Ləki, H.Mustafayev adına Aşağı Ləki, E.Əliyev adına Yuxarı Ləki və Ləki qəsəbə 6 nömrəli tam orta məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin valideynləri iştirak ediblər. Konfrans Dövlət Himninin səsləndirilməsi və Vətən uğrunda canından keçmiş şəhidlərin xatirəsinin bir dəqiqəlik sükutla yad edilməsi ilə açılıb.

Açılış nitqi ilə çıxış edən təhsil sektorunun müdiri Rüstəm Aslanov tədrisdə motivasiyanın artırılmasını müasir təhsil sisteminin keyfiyyət göstəricilərindən biri kimi dəyərləndirərək bildirib ki, şagirdin özünü kəşf etməsi, bacarıqlarını üzə çıxarması və öyrənməyə maraq göstərməsi yalnız tədris prosesinin deyil, həm də ona göstərilən diqqət və dəyərin nəticəsidir. Onun sözlərinə görə, motivasiyanın zəifləməsi çox vaxt valideynlərin məlumatlı olmaması, məktəblə ailə arasında kommunikasiya boşluqları və uşağın psixoloji ehtiyaclarının vaxtında dərk edilməməsindən qaynaqlanır. Bu hallar tədricən şagirdin akademik davranışına təsir edir və öyrənməyə qarşı marağın zəifləməsinə gətirib çıxarır. R.Aslanov vurğulayıb ki, motivasiya yalnız “öyrənmək istəyi” kimi başa düşülməməlidir, əksinə, ardıcıl davranışın, özünəinamın, məqsəd qoyma bacarığının və sosial-emosional rifahın formalaşmasına xidmət edən kompleks anlayışdır.

Konfransda çıxış edən inzibati təşkilat sektorunun baş məsləhətçisi Adil Məmmədli valideynlərin təhsil prosesinin ayrılmaz hissəsi olduğunu bildirməklə yanaşı, valideyn davranışının uşağın psixoloji və akademik inkişafına birbaşa təsir etdiyini qeyd edib. O deyib ki, valideyn övladının yalnız nəticəsini deyil, öyrənmə prosesini də izləməli və ona dəstək olmalıdır. Sərt nəzarət və ya yüksək gözləntilər motivasiyanı gücləndirmir, əksinə uşaqda özünəinamı zədələyə bilər. Uşaq ailədə qəbul edildiyini, başa düşüldüyünü və dəyər gördüyünü hiss etdikdə məktəb həyatına daha asan uyğunlaşır və tədrisə marağı artır. O,  məktəblə valideyn arasında ardıcıl və səmərəli ünsiyyətin motivasiya böhranının həllində mühüm rol oynadığını xüsusi vurğulayıb.

Konfransda çıxış edən “Azərbaycan müəllimi” qəzetinin regional təmsilçisi Aynur Quliyeva mövzunu rəqəmsal davranış mədəniyyəti kontekstində təhlil edib. O qeyd edib ki, sosial şəbəkələr və rəqəmsal məzmun uşaqların öyrənmə prosesinə ən çox təsir göstərən amillərdən biridir. Əgər valideyn övladının rəqəmsal həyatını nəzarətsiz buraxırsa və ona nümunə olmursa, motivasiya tədricən zəifləyir. Onun  sözlərinə görə, rəqəmsal aləmdən imtina etmək mümkün deyil və lazım da deyil, amma onu intellektual inkişaf üçün vasitəyə çevirmək valideynin və müəllimin birgə vəzifəsidir. Ailədə müntəzəm dialoq uşağın nailiyyətlərinin dəyərləndirilməsi və psixoloji dəstək motivasiyanın formalaşmasında həlledici rol oynayır.

M.Şeyxzadə adına internat tipli texniki, humanitar və təbiət fənləri təmayüllü gimnaziyanın direktoru Şəhla Hacıbalayeva çıxışında valideyn – məktəb münasibətlərinin tədrisdə motivasiya üçün əsas dayaqlardan olduğunu qeyd edib. O bildirib ki, internat təyinatlı məktəbdə əvvəlki illərdə müşahidə olunan çətinliklər bu gün artıq aradan qaldırılıb və əldə olunan irəliləyiş birbaşa valideynlərlə qurulan davamlı əməkdaşlığın nəticəsidir. Ş.Hacıbalayeva vurğulayıb ki, gimnaziyada elə model qurulub ki, valideynlər mütəmadi olaraq məktəbə gəlir, dərs dinləmələrində iştirak edir, müəllim və şagirdlərlə birgə prosesi müşahidə edirlər. Bu yanaşma həm müəllim məsuliyyətini artırır, həm də şagird motivasiyasını yüksəldir. Statistik göstəricilərə istinad edən Ş.Hacıbalayeva əlavə edib ki, hər il ən yüksək nəticələr məhz bu gimnaziyanın şagirdləri tərəfindən əldə olunur ki, bu da valideyn–məktəb əməkdaşlığının real nəticəsini nümayiş etdirir.

Şəhər 3 nömrəli tam orta məktəbin təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavini Gülnarə Heydərova çıxışında əlavə edib ki, motivasiya yalnız təlim materialının təqdimatı ilə deyil, həm də məktəb mühitinin emosional təhlükəsizliyi ilə bağlıdır. O bildirib ki, şagird məktəbə daxil olduğu andan özünü qəbul edilmiş, dəyər verilmiş və təhlükəsiz hiss etməlidir. Müəllimin münasibəti motivasiyanın formalaşmasında ən dinamik dəyişən amildir və bu səbəbdən müəllim–şagird ünsiyyəti hər kəs üçün prioritet olmalıdır. Gülnarə Heydərova məktəb daxilində şəffaf və sistemli idarəetmə, valideynlərlə daim əlaqədə olmaq və fərdi yanaşmanı gücləndirməklə motivasiyanın artırıldığını qeyd edib.

Motivasiya məsələsinə psixoloji aspektdən yanaşan 7 nömrəli tam orta məktəbin psixoloqu Sevinc Abdullayeva mövzuya psixoloji aspektdən yanaşaraq bildirib ki, emosional rifah təmin olunmadan öyrənmə davamlı ola bilməz. O, ailədaxili gərginliklərin, yüksək gözləntilərin, sosial müqayisələrin və uşağın öz bacarığını aşağı qiymətləndirməsinin motivasiyanın əsas zəiflədici faktorları olduğunu söyləyib. S. Abdullayeva vurğulayıb ki, valideynlər övladlarının davranış dəyişikliklərinə həssas yanaşmalı, onların emosional ehtiyaclarını diqqətlə izləməli və məktəb psixoloqu ilə əməkdaşlıq etməlidirlər.

Hüşün kənd tam orta məktəbin direktoru Rüfət Məmmədovun moderatorluğu ilə keçən panel müzakirədə iştirak edən MDU-nun baş müəllimi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Vüsalə Mövlayeva və Ağdaş Dövlət Humanitar Kollecinin direktoru Mirvari Ağayeva valideynləri maraqlandıran məsələlərə geniş cavablar veriblər. Valideynlərin ən çox ünvanladığı suallar diqqət dağınıqlığı, ev tapşırıqlarına marağın azalması, rəqəmsal asılılıq, psixoloji dayanıqlıq və ailədaxili münasibətlərin öyrənmə prosesinə təsiri ilə bağlı olub.

V.Mövlayeva diqqət problemi yaşayan uşaqlarla bağlı bildirib ki, əvvəlcə problemin səbəbini müəyyənləşdirmək lazımdır: yorğunluq, emosional gərginlik, özünəinamın zəifliyi və ya yanlış öyrənmə strategiyası diqqət çatışmazlığı ilə nəticələnə bilər. M.Ağayeva rəqəmsal asılılıqla bağlı sualı cavablandırarkən qeyd edib ki, qadağalar müvəqqəti nəticə verir, əsl həll yolu valideyn və övladın birlikdə qayda müəyyən etməsi, rəqəmsal davranış mədəniyyətinin ailədə formalaşmasıdır. Valideynlər həmçinin ev tapşırıqlarına marağın artırılması yolları ilə bağlı suallar veriblər. Bu mövzuda mütəxəssislər uşağın gördüyü işin məqsədini dərk etməsinin, ona dəstək göstərilməsinin və kiçik nailiyyətlərin mütəmadi olaraq dəyərləndirilməsinin əhəmiyyətini vurğulayıblar.

Müzakirələr göstərdi ki, tədrisdə motivasiyanın artırılması məktəb, müəllim, psixoloq, valideyn və ümumi təhsil mühitinin bütün komponentləri arasında paralel və sistemli əməkdaşlıq tələb edən bir prosesdir. Motivasiyanın gücləndirilməsi üçün ailə ilə məktəb arasında açıq ünsiyyətin qurulması, psixoloji xidmətlərin gücləndirilməsi, rəqəmsal davranış mədəniyyətinin formalaşdırılması, fərdi yanaşmaya əsaslanan təlim metodlarının tətbiqi və emosional rifahı dəstəkləyən məktəb mühitinin yaradılması əsas şərtlərdir.

Mərkəzi Aran Regional Təhsil İdarəsinin təşəbbüsü ilə keçirilən valideyn konfransları bu istiqamətdə mühüm addım olmaqla yanaşı, təhsil prosesinin keyfiyyətinin artırılması, motivasiya mədəniyyətinin formalaşdırılması və ailələrin maarifləndirilməsi baxımından da böyük əhəmiyyət kəsb edir.