Universitetlərdə analitik savadlılığın formalaşdırılması strateji əhəmiyyət kəsb edir – Mövqe

Müasir dövrdə xaricdə və ölkə daxilində bakalavr və magistratura səviyyələrində analitik tədrislə bağlı aparılan elmi araşdırmaların nəticələri göstərir ki, sosial elmlər sahəsində analitikanın öyrədilməsi və mənimsənilməsi prosesi bir sıra ciddi çətinliklərlə müşayiət olunur. Bu çətinliklər, əsasən, tələbələrin analitik anlayışları abstrakt və mürəkkəb qavraması, eləcə də nəzəri biliklərlə praktik tətbiq arasında səmərəli əlaqənin qurulmaması ilə bağlıdır. Elmi ədəbiyyatda statistik narahatlıq və elmi-tədqiqata qarşı formalaşan mənfi münasibətlərin öyrənmə motivasiyasını zəiflətdiyi, bunun isə akademik göstəricilərə mənfi təsir etdiyi xüsusi vurğulanır.

İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının sürətli inkişafı və statistik paket proqramlarının tədris və tədqiqat prosesinə geniş şəkildə inteqrasiyası məlumatların toplanması, emalı və təhlili sahəsində texniki imkanları əhəmiyyətli dərəcədə artırmışdır. Xüsusilə kompüter əsaslı statistik proqramlar pedaqoji tədqiqatlarda vaxt itkisini minimuma endirməklə yanaşı, mürəkkəb hesablamaların daha operativ və sistemli şəkildə aparılmasına şərait yaradır. Lakin bu proqram təminatlarının istifadəsi tədqiqatçının analitik düşünmə və elmi qərarvermə bacarıqlarını avtomatik olaraq əvəz etmir. Xüsusilə məntiqi tədqiqat analitikası proqramları yalnız əsas statistik biliklərə, tədqiqat metodologiyasına və araşdırmaçı təfəkkürə malik olan istifadəçi üçün effektiv elmi alət funksiyası daşıyır.

Sosial elmlər sahəsində aparılan pedaqoji tədqiqatlarda empirik məlumatların uyğun statistik metodlarla təhlil edilməməsi və əldə olunan nəticələrin elmi kontekstdə düzgün şərh olunmaması tədqiqatın etibarlılığına və elmi dəyərinə ciddi risklər yaradır. Xüsusilə süni intellektdən istifadə, yanlış metod seçimi və ya statistik nəticələrin səthi interpretasiyası elmi ümumiləşdirmələrin qeyri-dəqiqliyinə, eləcə də tədqiqat nəticələrinin praktik tətbiq imkanlarının zəifləməsinə səbəb olur. Bu baxımdan, statistik və analitik tədris yalnız proqram təminatının texniki istifadəsi ilə məhdudlaşmamalı, eyni zamanda tədqiqat probleminin düzgün müəyyənləşdirilməsi, uyğun analiz metodlarının əsaslandırılmış şəkildə seçilməsi və nəticələrin pedaqoji reallıqlar çərçivəsində tənqidi təhlili bacarıqlarının formalaşdırılmasını hədəfləməlidir.

Belə qənaətə gəlmək olur ki, universitetlərdə analitik savadlılığın formalaşdırılması elmi-tədqiqatların keyfiyyətinin yüksəldilməsi baxımından strateji əhəmiyyət kəsb edir. Statistik tədrisdə analitik və metodoloji yanaşmanın gücləndirilməsi, statistik narahatlığın azaldılmasına yönəlmiş pedaqoji strategiyaların tətbiqi və nəzəri biliklərin praktiki tədqiqat fəaliyyəti ilə inteqrasiyası gələcək elmi araşdırmaların daha sistemli, etibarlı və tətbiqyönlü aparılmasına mühüm töhfə verə bilər.