Çıxışına görə şəkli Kembric Birliyinin divarından asıldı – 23 yaşlı azərbaycanlı kimdir?

Çıxışına görə şəkli Kembric Birliyinin divarından asıldı – 23 yaşlı azərbaycanlı kimdir?

Son illərdə dünyanın nüfuzlu ali təhsil müəssisələrinə üz tutan gənclərimizin uğur hekayələri hər birimizi sevindirir. Xaricdə təhsil dövründə yüksəkixtisaslı peşəkarlar kimi formalaşan gənclərimiz Azərbaycanın yaxın illərdə və gələcəkdə tərəqqisinə xidmət edən qiymətli insan kapitalıdır. Onlardan biri də “Gənclərin xarici ölkələrin nüfuzlu ali təhsil müəssisələrində təhsil almalarına dair 2022–2028-ci illər üçün Dövlət Proqramı” çərçivəsində Böyük Britaniyada təhsil alan Cavid Rəhimlidir. Qarşımızda güclü məntiqi təfəkkür, dərin bilik və səriştəyə malik, siyasi cəhətdən yetkin bir Azərbaycan gənci durur. 

“Azərbaycan müəllimi” qəzetinə müsahibəsində gənc istedad öz uğur yolundan danışır və son dərəcə maraqlı açıqlamalar verir. Müsahibəyə keçməzdən öncə Cavidi oxucularımıza daha yaxından tanıdaq. 

Tanıtım: Cavid İlqar oğlu Rəhimli 2002-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Əslən Qərbi Azərbaycanın Qafan rayonundandır. Bakıdakı 193 nömrəli tam orta məktəbdə təhsil alıb. 2019-cu ildə 684.4 balla BDU-nun Hüquq fakültəsinə daxil olub, Prezident təqaüdünə layiq görülüb və 99/100 ortalama ilə ali məktəbdən məzun olub. 

2024-cü ildə ABŞ-nin Corc Vaşinqton Universitetində xarici əlaqələr hüququ üzrə magistr dərəcəsi alıb, Oksford Universitetində insan hüquqları üzrə mübadilə proqramında iştirak edib. Hazırda “2022–2028-ci illər üçün Dövlət Proqramı” çərçivəsində Kembric Universitetində beynəlxalq hüquq üzrə magistr təhsili alır və Londonda kral vəkili köməkçisi kimi çalışır. Əsas araşdırma mövzusu Qərbi Azərbaycana qayıdış hüququdur. 

C.Rəhimli Vaşinqtonda Azərbaycan Tələbə-Məzun Platformasının ABŞ üzrə koordinatoru kimi və bir siyasətçi köməkçisi olaraq fəaliyyət göstərib. Londonda "Henry Jakson Society" beyin mərkəzində təcrübə keçib, hazırda isə “Chatham House”un (Kral Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutu, İngiltərənin beynəlxalq münasibətlər üzrə beyin mərkəzi – red) dialoq platformasının üzvü kimi müzakirələrə qatılır. 

Cavid Rəhimli həmçinin tarixi debat cəmiyyəti Kembric Birliyində çıxış edən ilk azərbaycanlıdır. Onun Beyin Mərkəzindəki çıxışı maraq doğurduğuna görə şəklini məşhur icmanın divarından asıblar.

Bu təşəbbüs Azərbaycanın gələcəyi üçün güclü təməl yaradır

– “2022-2028 Dövlət Proqramı” sizin üçün nə kimi imkanlar açdı, proqramın əhəmiyyəti barədə nə deyə bilərsiniz?

– Dövlət Proqramı mənə həm təhsil, həm də peşəkar inkişaf baxımından mühüm imkanlar yaratdı. Məsələn, ABŞ-də oxuyarkən maddi çətinliyə görə qeydiyyatçı kimi çalışırdım, hazırda isə bu proqram sayəsində həmin vaxtımı təcrübə proqramlarında iştirak etməklə keçirir, bilik və bacarıqlarımı daha səmərəli inkişaf etdirirəm. Bu proqramın əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, Azərbaycanın gənc beyinlərinə qlobal səviyyədə rəqabətədavamlı təhsil almaq, beynəlxalq mühitdə şəbəkələşmək və ölkəmizi layiqincə təmsil etmək imkanı yaradır. Eyni zamanda, insan kapitalımızın güclənməsinə və gələcək liderlərin yetişdirilməsinə töhfə verir. Proqramın ərsəyə gəlməsində və həyata keçirilməsində əməyi olan hər kəsə dərin təşəkkürümü bildirirəm. Bu təşəbbüs saysız-hesabsız gəncin həyatına müsbət təsir göstərir və Azərbaycanın gələcəyi üçün güclü təməl yaradır.

Kembric Universitetinin akademik jurnalının azərbaycanlı redaktoru

– Kembric Universitetində ali təhsiliniz, ixtisasınız barədə məlumat verməyinizi istərdik. 

– Hazırda mən Kembric Universitetində hüquq üzrə magistratura təhsili alıram (LL.M proqramı). Təhsilimin əsas istiqamətləri beynəlxalq cinayət hüququ, beynəlxalq investisiya hüququ və beynəlxalq arbitrajdır. Eyni zamanda universitetin beynəlxalq hüquq üzrə akademik jurnalında redaktor kimi fəaliyyət göstərirəm. Elmi araşdırma mövzum Qərbi Azərbaycana qayıdış hüququnun beynəlxalq hüquq kontekstində əsaslandırılması və tətbiq imkanlarını əhatə edir. 

– Kembric kimi nüfuzlu ali məktəbdə beynəlxalq hüququ öyrənməyə necə qərar verdiniz? Beynəlxalq hüquq sizin əhəmiyyətli və maraqlı olması nə ilə bağlıdır? 

– Kembricdə beynəlxalq hüquq üzrə təhsilə başlamamın əsas səbəbi ABŞ-də Corc Vaşinqton Universitetində birillik LL.M proqramını bitirsəm də, bu sahənin mürəkkəbliyi və nəzəri dərinliyi baxımından əlavə ixtisaslaşmaya ehtiyac duyduğumu düşünməyim oldu. Açıq desəm, dövlətin yaratdığı ödənişsiz təhsil imkanından da yararlanmaq istədim. Gənc yaşda, enerjim və motivasiyam varkən bu fürsəti qaçırmaq istəmədim.

Böyük məsuliyyət, nadir bir fürsət

– Londonda Chatham House kimi bir icmada təmsil olunmaq azərbaycanlı gənc üçün nə deməkdir? Buradakı missiyanız və işləriniz barədə məlumat verərdiniz. Bu platformada Azərbaycanın ədalətli mövqeyini xarici auditoriyaya çatdırmaq imkanı varmı?

– Chatham House kimi nüfuzlu bir platformada təmsil olunmaq mənim üçün həm böyük məsuliyyət, həm də nadir bir fürsətdir. Biz burada qlobal mövzuları daimi olaraq qapalı müzakirə platformalarında təhlil edirik və iştirakçılar öz ölkələrinin gələcək potensial liderləri hesab olunurlar. Belə bir mühitdə Azərbaycanın ədalətli mövqeyinin səsləndirilməsi xüsusilə önəmlidir, çünki burada formalaşan baxışlar sabahın siyasətinə birbaşa təsir göstərə bilər. Bu icmada əsas missiyam beynəlxalq hüquqla bağlı müxtəlif məsələlərə peşəkar yanaşma ilə rəy vermək və bu sahədə qlobal miqyasda etibarlı, nüfuzlu bir səsə çevrilməkdir. 

Azərbaycanın xaricdə tanıdılması artıq daha fərqli yanaşmalar tələb edir 

– Xaricdə təhsil alan tələbələrimizin öhdəsinə həm də Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərlərini təbliğ etmək kimi bir vacib missiya düşür. Bu barədə fikirlərinizi eşitmək istərdik. 

– Əslində biz gənclər bəzən xüsusi bir təşəbbüs göstərməsək belə, gündəlik davranışlarımız, münasibətlərimiz və düşüncə tərzimiz vasitəsilə milli kimliyimizdən qaynaqlanan müsbət xüsusiyyətləri nümayiş etdirməklə Azərbaycanı əcnəbilərə sevdiririk. Əxlaqi dəyərlərimiz, qonaqpərvərliyimiz və mədəniyyətə hörmətimiz xarici auditoriyada ölkəmiz haqqında müsbət təəssürat yaradır ki, bu da ən təsirli və təbii təbliğat formalarından biridir.

– Azərbaycanın xaricdə tanıdılması sahəsində uzun illərdir iş aparılır. Bu məsələyə sizin yanaşmanız necədir: daha nələri edə bilərik və ya etməliyik?

– Artıq biz 4-cü Sənaye İnqilabı dövrünü yaşayırıq və bu şəraitdə Azərbaycanın xaricdə tanıdılması da ənənəvi üsullardan daha fərqli yanaşmalar tələb edir. Tanıtımın məqsədi ölkə haqqında müsbət fikir formalaşdırmaqdır, lakin bu, birbaşa təqdimat və ya təbliğat xarakteri daşıdıqda, xarici auditoriya onu qərəzli qəbul edir və etibarsız sayır. Çünki onların informasiya mənbələri fərqli narrativlər üzərində qurulub. Ona görə də məqsəd xaricin təbii şəkildə qəbul etdiyi informasiyanı tədricən və əsaslandırılmış şəkildə müsbətə doğru dəyişmək olmalıdır. Bu isə artıq rəqəmsal diplomatiyanın, xüsusilə də süni intellektin imkanları ilə sıx bağlıdır. Çünki süni intellekt sistemlərinin təlim aldığı məlumat bazaları, yəni datalar insanların dünyanı necə dərk etdiyinə birbaşa təsir edir. Əgər bu bazalarda Azərbaycanla bağlı daha çox keyfiyyətli, akademik və elmi-publisistik məlumatlar yer alsa, süni intellektlər də bizim ölkə ilə bağlı daha obyektiv və müsbət təsvirlər təqdim edəcək. Bu baxımdan elmi məqalələrin, beynəlxalq hüquq və siyasət yönümlü yazıların artırılması kritik əhəmiyyət daşıyır. Təəssüf ki, Dövlət Proqramında jurnalistika, beynəlxalq münasibətlər və kommunikasiya sahələri prioritet hesab edilmir, halbuki bu sahələr rəqəmsal diplomatiyanın əsas dayaqlarıdır və onların gücləndirilməsi strateji baxımdan vacibdir.

Hara getsəm, öz mədəniyyətimizə bənzər cizgilər görürəm

– Azərbaycan dünyada tolerantlıq nümunəsi yaradan unikal ölkədir. Sizcə, bu dəyəri biz xaricdə kifayət qədər göstərə bilmişikmi? 

– Bəli, Azərbaycan coğrafi olaraq Qərb və Şərqin, Şimal və Cənubun kəsişməsində yerləşdiyindən müxtəlif mədəniyyətlərin sintez olunduğu unikal bir ölkədir. Haraya getsəm, öz mədəniyyətimizə bənzər cizgilər görürəm, bu da onu göstərir ki, biz təkcə tolerantlıqla deyil, həm də mədəni çoxşaxəliliklə seçilirik. Multikulturalizm uzun illərdir dövlət siyasəti kimi uğurla icra olunur və dövlətçilik tariximiz üçün çox önəmlidir. Multikulturalizm bizi sadəcə müxtəlifliyi qəbul edən deyil, onu yaşadan və qoruyan bir xalqa çevirir. Düşünürəm ki, biz bu dəyəri artıq göstərə bilirik. Həm Qərblə, həm də Şərqlə dost ola bilirik və maraqlısı budur ki, hər iki tərəf bizdə özünə doğmalıq hiss edir. Bu zaman isə kənardan müşahidə edənlər Azərbaycanın mədəniyyətlərin sintezindən doğan unikal simasını görür və qəbul edir. 

– Hazırda yeni dünya düzəni formalaşır. Bu baxımdan yeni milli ideyanın formalaşması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Sizcə, azərbaycançılıq konsepsiyası xarici təhdidlərlə effektiv mübarizə aparmaqda nə dərəcədə güclü hüquqi-ideoloji əhəmiyyətə malikdir?

– Bu, mənim daim yazdığım, bəzən gecələr yuxumu qaçırdan, hətta məni əsəbiləşdirən və ən yaxın dostumla belə münaqişəyə səbəb olan mövzudur. Mənim fikrimcə, yeni milli ideya formalaşmalıdır. Suverenliyin bərpasına qədər Qarabağ problemi milli kimliyin əsasını təşkil edir, xalqı birləşdirən ən güclü ideoloji sütun rolunu oynayırdı. İndi isə xüsusilə gənclər arasında böyük bir ideoloji boşluq və milli kimlikdən uzaqlaşma müşahidə olunur. Ümumən götürdükdə, Azərbaycanda milli kimlik hələ tam mənada formalaşmayıb. “Anamın kitabı”nda (C.Məmmədquluzadə) təsvir edilən ruspərəstlik, iranpərəstlik və türkpərəstlik meyilləri bu gün də aktuallığını qoruyur. Üstəlik, bu təsirlərə indi Qərbpərəstliyi də əlavə etmək olar. Hələ də bir çoxları özünü Rusiya, Tehran, Ankara və ya Avropa ilə identifikasiya edir. Bu parçalanmanı aradan qaldırmaq üçün azərbaycançılıq konsepsiyası yeni məzmunla yenidən aktuallaşdırılmalıdır. O, sadəcə tarixi və ya mədəni kimlik deyil, həm də Bakı mərkəzli milli şüurun əsas sütununa çevrilməlidir. Yalnız bu halda biz daxildə ideoloji birliyi təmin edə, xaricdən gələn təhlükələrə qarşı güclü ideoloji müqavimət göstərə bilərik. 

Artıq bir sıra ölkələr soydaşlarımızın Qərbi Azərbaycana qayıdış hüququnu tanıyırlar

– Məlumdur ki, Qarabağ zəfərimiz regionda yeni reallıqlar yaratdı. Mühüm reallıqlardan biri Qərbi Azərbaycana qayıdışdır. Artıq bu sahədə konsepsiya sənədi də hazırdır. Soydaşlarımızın tarixi yurda qayıdışının hüquqi əsaslandırması üçün nə kimi işlər görməliyik? Bu məsələni beynəlxalq platformalarda müzakirəsinə necə baxırsınız?

– Soydaşlarımızın tarixi yurda qayıdışının hüquqi əsaslandırılması üçün, ilk növbədə, milli qanunvericilikdə dəyişikliklər edilməlidir. Konkret olaraq, əslən Ermənistandan olan azərbaycanlılara xüsusi vətəndaşlıq statusunun verilməsi gündəmə gətirilməlidir. Bilirik ki, hazırda Azərbaycan Respublikasında ikili vətəndaşlıq tanınmır, lakin bu halda etnik təmizləməyə məruz qalmış qaçqınlarımız üçün istisna hüquqi baza formalaşdırmaq mümkündür. Bu həm onların qayıdış prosesini asanlaşdıracaq, həm də beynəlxalq hüquqa uyğun davranışımızı nümayiş etdirəcək. Beynəlxalq platformalarda bu məsələnin müzakirəsi isə son dərəcə vacibdir. Çünki bu, təkcə bir dövlətin deyil, beynəlxalq humanitar hüququn, insan hüquqlarının və tarixi ədalətin məsələsidir. Artıq bir sıra dost və tərəfdaş ölkələr, o cümlədən İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv dövlətlər bu istiqamətdə Azərbaycanı dəstəklədiklərini bəyan ediblər və soydaşlarımızın qayıdış hüququnu tanıyırlar. Təəssüf ki, indiyədək kollektiv Qərb, xüsusilə Bayden-Harris administrasiyası yalnız ermənilərin qayıdış hüququna diqqət yetirib. Ancaq yaxın gələcəkdə dost ölkə İsrailin dəstəyi ilə yeni ABŞ administrasiyası bu məsələdə daha balanslı mövqe nümayiş etdirə bilər. Bu isə qayıdış prosesinə beynəlxalq legitimlik qazandıracaq və onu sürətləndirəcək. Bu istiqamətdə Azərbaycan diplomatları hazırda olduqca məqsədyönlü və effektli fəaliyyət göstərirlər. Lakin Qərbi Azərbaycan İcmasının fəaliyyətinin peşəkarlaşdırılması, strateji kommunikasiyanın gücləndirilməsi və beynəlxalq hüquqi əsaslandırmanın daha sistemli şəkildə aparılması prosesi daha da gücləndirə bilər. Bu istiqamətdə araşdırmalarımla tanış olmaq üçün “LinkedIn”dən izləyə bilərsiz.

Biz beynəlxalq hüququn kiçik subyekti olan bir ölkə yox, onu formalaşdıran regional lider dövlətə çevrilməkdəyik

– Gələcək hədəfləriniz? Beynəlxalq hüquq sahəsində Azərbaycana gələcəkdə nə kimi töhfələr verməyi düşünürsünüz? 

– Londonda beynəlxalq hüquq üzrə ixtisaslaşmış bir hüquq firmasında beynəlxalq hüquqşünas kimi işə başlayıram. Məqsədim beynəlxalq hüquq sahəsində çalışan mütəxəssislərdən ibarət beyin mərkəzi yaradaraq beynəlxalq hüququn müxtəlif mövzuları üzrə araşdırmalar aparmaqdır. Bunun üçün böyük potensial var. Çünki biz bu sahədə (yəni akademiyada və beyin mərkəzləri sektorunda) az təmsil olunan bir xalqıq və beynəlxalq peşəkar qurumlar bizim kimi səssiz qalan tərəflərin səsini eşitməkdə maraqlıdır. Artıq suverenliyini bərpa etmiş bir dövlət olaraq, biz beynəlxalq hüququn kiçik subyekti olan bir ölkə yox, onu formalaşdıran regional lider dövlətə çevrilməkdəyik. Bunu reallaşdırmağa ən böyük töhfə verən şəhidlərimizə Allahdan rəhmət, qazilərimizə şəfa diləyirəm. Müsahibə üçün təşəkkür edirəm!

– Müsahibəyə görə minnətdarlıq edir, təhsil, ictimai-siyası fəaliyyətlərinizdə bol uğurlar arzulayıram.