Elmin idarə olunması üçün yeni model yaratdıq - Qazaxıstanın elm və təhsil naziri

Elmin idarə olunması üçün yeni model yaratdıq - Qazaxıstanın elm və təhsil naziri

“Biz təkcə qaydaları dəyişmədik, eyni zamanda elmin idarə olunması üçün yeni hüquqi model yaratdıq”.

“Azərbaycan müəllimi” xəbər verir ki, bu barədə Qazaxıstanın elm və təhsil naziri Sayasat Nurbek ölkəsində elmin inkişafı tendensiyaları ilə bağlı mətbuata açıqlamasında bildirib. 

“Prezident yeni bir paradiqma müəyyən etdi: güclü elm suverenliyin və dövlətin rəqabət qabiliyyətinin əsas şərtidir. Onun tapşırıqlarının icrası çərçivəsində müvafiq işlər həyata keçirildi. Bütün sahənin sistemli şəkildə modernləşdirilməsinə əsas olan yeni "Elm və Texnoloji Siyasət Haqqında" Qanun qəbul edildi. Beləliklə, biz təkcə qaydaları dəyişmədik, eyni zamanda elmin idarə olunması üçün yeni hüquqi model yaratdıq”, - deyə nazir bildirib. Onun sözlərinə görə, bu qanunda  texnologiyalara hazırlıq səviyyəsinin (TRL) tətbiqindən başlayaraq, elmi-texniki məlumatların monitorinqi və təhlili sisteminə qədər yeni mexanizmlər əks olunub. İlk dəfə olaraq elmdə tam rəqəmsal məlumat ekosistemi formalaşdırılır, bu da sahənin idarə olunmasını müasir səviyyəyə qaldırır. Qanunun icrası çərçivəsində artıq 70 alt-qanun aktı qəbul olunub.

“Universitet elminə xüsusi diqqət yetirilir. Bu gün 10 ali təhsil müəssisəsi tədqiqat universiteti statusu alıb, 11 Akademik və Tədqiqat Üstünlüyü Mərkəzi yaradılır. Universitetlər bazasında mühəndislik mərkəzləri və texnoparklar formalaşdırılır: 10 laboratoriya açılıb, 5 spin-off sexi və 3 startap fəaliyyətə başlayıb, bizneslə 14 müqavilə bağlanıb”.

Nazir qeyd edib ki, Milli Elmlər Akademiyasının statusu gücləndirilib, Elmi Fondun funksiyaları genişləndirilib, indi o, elmi məhsil və ixtiraların kommersiyalaşdırılması, akselerasiya və vençur maliyyələşdirməsinə cavabdehdir.

“Elmi-tədqiqat və inkişaf xərclərinin (AR-GE) 300%-i həcmində müəssisələr üçün vergi güzəştləri (“super ayırmalar”) tətbiq edilib. Elmi dəstəkləyən dayanıqlı mənbələrin formalaşmasına yönəlmiş fondlar haqqında qanun qəbul olunub.

Nəhayət, kadr potensialı ciddi şəkildə gücləndirilir. Doktoranturaya dövlət sifarişi 2919 yerə qədər artırılıb, 100 qrantla sənaye yönümlü PhD proqramı tətbiq olunub, mühəndislik məktəbləri və 30-dan çox kompetensiya mərkəzi yaradılıb. 2000-dən çox gənc alim 835 layihədə öz ideyalarını reallaşdırır, əlavə olaraq 547 gənc tədqiqatçı mənzillə təmin olunub, onlardan 70-i Prezidentin göstərişi ilə ödənişsiz verilib. Elmi dərəcələrə və adlara görə əlavələr 50 AQM-yə (aylıq göstərici məbləğ) qədər artırılıb, hər il “Ən yaxşı elmi əməkdaş” üçün 50 mükafat və istedadlı gənclər üçün 50 təqaüd ayrılır. 

Bütün bunlar Prezidentin elmə diqqətinin sadəcə bəyanat yox, tamamilə praktik xarakter daşıdığını sübut edən konkret addımlardır: elmi sistemin memarlığı dəyişir, o daha müasir, rəqabətə davamlı və nəticəyönümlü olur”.

Nazir qeyd edib ki, Qazaxıstanda aparıcı xarici universitetlərin 40 filialı açılır. Eyni zamanda təhsil proqramlarının əksəriyyəti nüvə sənayesi üçün mütəxəssislər də daxil olmaqla mühəndis və texniki mütəxəssislərin hazırlanmasına yönəlib. 

“Yeni tərəfdaşlar siyahısına digər aparıcı qlobal universitetlər də daxildir: Koreya Qabaqcıl Elm və Texnologiya İnstitutu (KAIST), Anhalt Universiteti (Almaniya), Pensilvaniya Dövlət Universiteti (ABŞ), Rusiyanın Mendeleyev Kimya Texnologiyaları Universiteti, Berlin Texniki Universiteti və Kolorado Mədən Məktəbi (ABŞ). Onlar təkcə nüvə və enerji sektorları üçün deyil, həm də materialşünaslıq, elektronika, kimya mühəndisliyi, ekologiya, rəqəmsal texnologiyalar və nüvə təbabəti kimi əlaqəli sahələr üçün mütəxəssislər hazırlayır.

Beləliklə, beynəlxalq standartlara uyğun mühəndis kadrlarının hazırlanması sistemi hazırlanır ki, bu da strateji əhəmiyyətli sektorlar üzrə mütəxəssis çatışmazlığını doldurmağa, sənayenin, elmin və innovasiyanın inkişafı üçün zəmin yaratmağa kömək edəcək”.