Məktəb infrastrukturu təhsilin əsasını necə dəyişir? – Şəmkirdən real nümunə

Azərbaycanda təhsil infrastrukturunun yenilənməsi istiqamətində aparılan sistemli işlərin nəticələri artıq konkret məktəblərin timsalında daha aydın görünür. Son 5 ildə qəzalı məktəblərin sayının 2,5 dəfə azalması, eləcə də 2003–2025-ci illər ərzində 3600-dən çox məktəb binasının tikilməsi və ya əsaslı təmir olunması bu siyasətin əsas göstəriciləridir. Təkcə 2025-ci ildə 47 təhsil müəssisəsində tikinti-quraşdırma işlərinin aparılması, 20 məktəbin əsaslı təmirinin tamamlanması, eləcə də azad olunmuş ərazilərdə 18 məktəbin fəaliyyətə başlaması dövlətin bu sahədəki ardıcıl strategiyasını təsdiqləyir.

Bu genişmiqyaslı proqram çərçivəsində əsaslı şəkildə yenilənən təhsil ocaqlarından biri də Qazax–Tovuz Regional Təhsil İdarəsinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Şəmkir şəhəri Əhməd Cavad adına tam orta məktəbdir. 1965-ci ildə inşa edilmiş bu məktəb ötən ilədək əsaslı təmir görmədiyindən həm müəllimlər, həm də şagirdlər üçün ciddi çətinliklər yaradırdı. 2023-cü ilin dekabrında məktəb əsaslı təmirə dayandırılıb, 2025-ci ilin sentyabrında yenilənmiş əsas korpus istifadəyə verilib.

“Azərbaycan müəllimi” yenilənən məktəbdə olub.

“Məktəb tamamilə yeni sima alıb, imkanlar genişlənib”

Şəmkir şəhəri Əhməd Cavad adına tam orta məktəbin direktoru Ruslan İbrahimov bildirir ki, yalnız əsas korpus istifadəyə verilsə də, 522 şagird yerlik yeni korpusun tikintisi davam etdirilir və yaxın aylarda onun da istifadəyə veriləcəyi gözlənilir:

“Hazırda məktəbdə 1192 şagird təhsil alır. Onların təlim-tərbiyəsi ilə 78 pedaqoji, 31 texniki işçi məşğuldur. Əsaslı təmirdən sonra məktəbdə bütün infrastruktur yaradılıb və inventarla tam təmin olunub. Bufet, idman zalları, fənn kabinetləri, texniki avadanlıqlar istifadəyə verilib. Məktəb tamamilə yeni sima alıb, imkanlar genişlənib. Bu şərait müəllim, şagird və valideynlər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir”.

“Bu gün siniflər işıqlıdır, texniki baxımdan tam təmin olunub”

30 ildən artıqdır ki, bu məktəbdə çalışan ibtidai sinif müəllimi Hədiyyə Məmmədhəsənova məktəbin köhnə vəziyyətini belə xatırlayır:

“Siniflərin pəncərələri sınıq idi, istilik sistemi düzgün işləmirdi. Döşəmələr bərbad, sanitar qovşaqlar çox yararsız vəziyyətdə idi. Belə şəraitdə tədris prosesi əlbəttə ki, çox çətin idi”.

Müəllimin sözlərinə görə, yeni şərait tədrisin keyfiyyətinə birbaşa təsir göstərir:

“Təmir olunmuş korpus istifadəyə verildikdən sonra şagirdlər geniş, işıqlı otaqlarda dərs keçirlər. Siniflər mebellərlə və avadanlıqla təmin olunub. Hər bir sinif otağında proyektor var. Bu, dərslərin daha yüksək səviyyədə keçirilməsinə şərait yaradır”.

Müəllim qeyd edir ki, müasir infrastruktur həm şagird motivasiyasını artırır, həm də müəllimlərdən daha məsuliyyətli yanaşma tələb edir.

Valideyn fikri: “Hər şey əvvəlkindən qat-qat yaxşıdır”

Məktəbdə iki övladı təhsil alan valideyn Nigar Quliyeva köhnə binanın problemlərini belə xatırlayır: “Pəncərələr sınıq idi, istilik çox aşağı səviyyədə idi. Ümumilikdə mühit ürəkaçan deyildi”.

Əsaslı təmirdən sonra vəziyyətin tam dəyişdiyini deyir: “İndi məktəbin şəraiti çox yaxşıdır. İstilik əladır. Siniflərdə monitorlardan istifadə olunması sevindirici haldır. Ümumilikdə, təhsil üçün hər cür şərait yaradılıb”.

“İdman zalımız, monitorlu dərslər bizi həvəsləndirir”

Məktəbin 5-ci sinif şagirdi Mədinə Əliyeva isə məktəbin köhnə vəziyyətini uşaq baxışından təsvir edir: “Köhnə məktəb soyuq olurdu. İdman zalımız yox idi”.

Yeni bina isə onun üçün həm rahatlıq, həm də motivasiya mənbəyidir:

“Məktəbimizə qayıtdığıma çox sevinmişdim. İdman zalını çox bəyənirəm. Basketbol yarışlarının keçirilməsi və monitorlarda dərslərin izahı bizi daha da həvəsləndirir. Ekskursiyaların da təşkil olunmasını da istərdim”.

“İnfrastrukturun yenilənməsi tədrisin keyfiyyətinə ölçülə bilən təsir göstərir”

Təhsil mütəxəssisi Rəsul Ağayev ölkədə aparılan geniş infrastruktur proqramının strateji əhəmiyyətini belə dəyərləndirir: “Son 20 ilin statistikasına baxdıqda, təhsil infrastrukturuna investisiyalar ardıcıl və məqsədyönlü xarakter daşıyır. Məktəblərin tikintisi və əsaslı təmiri yalnız fiziki şəraitin yaxşılaşdırılması deyil, həm də təhsil nəticələrinin yüksəldilməsi baxımından həlledici faktordur. Məktəb gənc ailə üçün “Burada yaşaya bilərəmmi?” sualına real cavabdır, kəndin, qəsəbənin, şəhərin daimi məskunlaşma potensialını müəyyən edən əsas göstəricilərdən biridir, demoqrafik sabitliyin – uşaq səsinin, gənc nəslin sayı və strukturu baxımından  təminatıdır. Bu mənada bərpa olunan hər bir məktəb binası məcburi köçkünlərin qayıdışını real sosial fakta çevirən praktik şərtdir”.

“Yeni məktəb binaları tədrisin keyfiyyətinə dolayı yox, birbaşa təsir göstərir”

Rəsul Ağayev bu prosesin artıq qlobal təhsil meyilləri ilə də üst-üstə düşdüyünü deyir: “Yeni və əsaslı təmir olunmuş məktəb binaları tədrisin keyfiyyətinə dolayı yox, birbaşa təsir göstərir. Soyuq, qaranlıq, rütubətli, səs-küylü sinifdə müəllimin də, şagirdin də diqqəti dərsdə qala bilmir”.

Müasir məktəb binaları şagird və müəllim üçün komfortlu mühit təmin etməklə dərsin səmərəliliyini artırır: “Müasir məktəbdə normal istilik sistemi, yaxşı işıqlandırma, havalandırma və akustika təmin olunur. Bu isə həm şagirdin, həm də müəllimin diqqətini dərsə yönəltməsinə imkan verir”.

Yeni məktəblərin layihələndirilməsi yalnız binanın fiziki möhkəmliyi ilə məhdudlaşmır. Laboratoriyalar, fənn kabinetləri, kompüter sinfi, kitabxana, idman və akt zalları müəllim və şagirdlər üçün geniş imkanlar yaradır: “Layihə əsaslı öyrənmə, STEAM, debat, təqdimat, teatr, musiqi, idman – bütün bunlar ancaq müasir məkana və avadanlığa çıxış olduqda real dərs praktikasına çevrilir”.

Məktəb infrastrukturu həmçinin təşkilati həyatın keyfiyyətini də yüksəldir: “Yeni korpuslar hesabına ikinövbəliliyin azalması və sinif sıxlığının normallaşması həm dərs cədvəllərini, həm də məktəbdənkənar məşğələləri daha sağlam qurmağa imkan verir”.

Rəsul Ağayev həmçinin müəllim kadrlarının bölgələrdə cəlb olunmasında infrastrukturun roluna diqqət çəkir: “Yeni və müasir məktəb binaları müəllimlərin regionlara cəlb olunmasında mühüm rol oynayır. Gənc müəllim üçün resurslu və komfortlu məktəbdə işləmək daha cəlbedicidir”.

Ucqar kəndlərdə və işğaldan azad olunmuş ərazilərdə yeni məktəb binalarının tikilməsi həm də sosial və psixoloji dönüş yaradır: “Ucqar kənddə tikilən müasir məktəb, həmin kəndin uşağına paytaxt şagirdi ilə eyni fiziki şəraitdə oxumaq imkanı verir. Bu, şəhər–kənd təhsil fərqini tədricən azaldır”.

“İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə məktəblərin bərpası təkcə “təhsil infrastrukturu layihəsi” deyil, həm də milli kimliyin, ədalətin və icma həyatının yenidən qurulması prosesinin mərkəzi sütunudur”, – deyə təhsil mütəxəssisi əlavə edir.
O bildirir ki, nəticədə müasir məktəblər yalnız dərs keçilən məkan olmaqla kifayətlənmir, eyni zamanda şagirdin sosial bacarıqlarını, yaradıcılığını və fiziki inkişafını dəstəkləyən icma mərkəzinə çevrilir: “Yenilənmiş məktəblər məktəbdənkənar fəaliyyətlərin – idman, incəsənət, yaradıcılıq dərnəklərinin – təbii mərkəzinə çevrilir. Uşaq məktəbə təkcə bal üçün yox, həyatını və gələcəyini qurmaq üçün gəlməyə başlayır”.

Beləliklə, müasir məktəb infrastrukturu yalnız təhsilin keyfiyyətini yüksəltmir, həm də sosial ədaləti, regionlararası bərabərliyi və gələcək insan kapitalını formalaşdırır. Təhsil mütəxəssisi Rəsul Ağayevin sözlərinə görə, “hər yeni məktəb binası – istər paytaxtda, istər rayonda, istərsə də Qarabağda – təhsil ədaləti, milli kimlik və gələcək inkişafın konkret rəmzidir”.

Şəmkir şəhəri Əhməd Cavad adına məktəbin nümunəsindən də görünür ki, təhsil infrastrukturuna yatırılan investisiyalar yalnız binaların yenilənməsi ilə yekunlaşmır. Bu, müəllimin dərs metodikasında dəyişiklik yaradır, şagird motivasiyasını artırır, valideyn məmnuniyyətini yüksəldir və tədris keyfiyyətinə konkret təsir göstərir.