Eyni tədris proqramları ilə fəaliyyət göstərən məktəblərin fərqli nəticələr göstərməsi təhsildə tez-tez rast gəlinən, lakin sadə izahla açıqlanmayan bir məsələdir. Uzun illər aparılan elmi araşdırmalar sübut edir ki, məktəbin uğuru tək bir amilin deyil, çoxsaylı faktorların qarşılıqlı təsirinin nəticəsidir.
"Azərbaycan müəllimi" AZƏRTAC-a istinadən xəbər verir ki, bunu ADPU-nun strateji inkişaf məsələləri üzrə prorektoru, təhsilin idarə olunması üzrə ekspert Könül Pirverdiyeva söyləyib. O bildirib ki, şagirdin akademik nailiyyətlərinə şagirdlərin fərdi xüsusiyyətləri və ilkin hazırlığı, onun ailə mühiti, valideynlərinin təhsil səviyyəsi və evdə formalaşan öyrənmə mədəniyyəti və s. ciddi təsir göstərir. Təhsildə Bərabərlik Hesabatından (Coleman) başlayaraq İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD), Beynəlxalq Şagird Qiymətləndirmə Proqramı (PISA) çərçivəsində apardığı tədqiqatlar bu təsirin uzunmüddətli və davamlı xarakter daşıdığını göstərir. Şagird məktəbə yalnız dərs ləvazimatı ilə deyil, ailədən və mühitdən gətirdiyi sosial və mədəni kapitalla daxil olur. Bu kapital məktəbdə bəzən güclənir, bəzən isə zəifləyir. Məktəbin əsas funksiyası sosial və mədəni fərqləri sıfırlamaq deyil, bu fərqlərin təlim nəticələrinə mənfi təsirini minimuma endirməkdir. Bu isə məktəb iqlimi və mədəniyyəti ilə birbaşa bağlıdır”, - deyə ekspert bildirib.
“Araşdırmalar göstərir ki, qarşılıqlı inama əsaslanan, əməkdaşlığı təşviq edən məktəb mühitində şagird nailiyyətləri daha sabit olur. Bu mühiti isə müəllimlərin gündəlik davranışları formalaşdırır. Təhsil elmlərində ən böyük empirik meta-analizlərin müəllifi Con Hattinin meta-analizləri müəllim keyfiyyətinin məktəbdaxili ən güclü təsir faktoru olduğunu açıq şəkildə ortaya qoyur. Lakin müəllim də təkbaşına fəaliyyət göstərmir. Onun motivasiyası, peşəkar inkişafı və məsuliyyət hissi məktəbin ümumi idarəetmə və liderlik yanaşmasından təsirlənir. Məhz burada məktəb liderliyi ön plana çıxır”, - deyə müsahibmiz qeyd edib.
Prorektorun fikrincə, elmi ədəbiyyat liderliyin şagird nəticələrinə birbaşa deyil, dolayı təsir göstərdiyini vurğulayır. Liderlik müəllimi gücləndirir, məktəb mədəniyyətini formalaşdırır və ailə ilə məktəb arasında körpü yaradır. Məktəb liderliyi sahəsində aparıcı tədqiqatçılar hesab edilən Leithvood və Hallingerin tədqiqatları göstərir ki, effektiv liderlik digər bütün faktorların təsirini artıran katalizator rolunu oynayır. Bu baxımdan liderlik nə yeganə səbəbdir, nə də ikinci dərəcəli amil. O, məktəb uğurunun müxtəlif komponentlərini bir sistemə çevirən mexanizmdir. Məhz bu yanaşmadan çıxış edərək müasir təhsil sistemləri liderliyi təsadüfi proses kimi deyil, məqsədli və elmi əsaslara söykənən proqramlar vasitəsilə inkişaf etdirməyə üstünlük verir. Çünki məktəb uğuruna təsir edən müxtəlif amilləri əlaqələndirmək yalnız fərdi təşəbbüslərlə mümkün deyil. Bu proses sistemli hazırlıq, peşəkar dəstək və davamlı inkişaf tələb edir.
Müsahib əlavə edib ki, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Strateji İnkişaf Mərkəzi tərəfindən Elm və Təhsil Nazirliyi, Məktəbəqədər və Ümumi Təhsil üzrə Dövlət Agentliyi ilə birgə həyata keçirilən məktəb və məktəbəqədər təhsil liderliyi proqramları məhz bu ehtiyacdan irəli gəlir. Bu proqramlar liderliyi təkcə idarəçilik bacarığı kimi deyil, məktəb və bağça icmasını bir araya gətirən əsas mexanizm kimi formalaşdırmağı hədəfləyir. Məktəb Liderliyi Proqramının artıq üçüncü çağırışı üzrə işlərə başlanılması bu yanaşmaya olan ehtiyacın və göstərilən etimadın göstəricisidir. Məqsəd ayrı-ayrı amilləri deyil, bütöv məktəb ekosistemini gücləndirməkdir. Çünki davamlı məktəb uğuru yalnız belə sistemli və əlaqələndirilmiş yanaşma ilə mümkündür.
