Tibb təhsili milli səhiyyə ehtiyaclarına cavab verməlidir – ÜST-nin milli mütəxəssisi 

Qlobal səhiyyə sistemləri bu gün həm demoqrafik dəyişikliklər, həm də yeni xəstəlik növləri ilə üz-üzədir. Əhalinin yaşlanması, qeyri-infeksion xəstəliklərin artması, əlillik və səhiyyə sahəsində fövqəladə vəziyyətlər tibb təhsilinə yanaşmaların yenidən nəzərdən keçirilməsini zəruri edir. Bu prosesdə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) ölkələr üçün istiqamətverici rol oynayır. ÜST-nin Azərbaycan ofisinin əlillik, reabilitasiya və köməkçi texnologiyalar üzrə milli mütəxəssisi Turanə Əliyeva “Azərbaycan müəllimi”nə müsahibəsində tibb təhsilində qlobal prioritetlər, milli ehtiyaclara uyğunlaşma mexanizmləri və yaxın perspektiv üçün planlaşdırılan təşəbbüslər barədə danışıb.

– Turanə xanım, ÜST hazırda tibb təhsili sahəsində əsas prioritetlərini necə müəyyənləşdirir və bu prioritetlər ölkələrin ehtiyaclarına hansı formada uyğunlaşdırılır?

– Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tibb təhsili sahəsində prioritetlərini qlobal səhiyyə trendləri, elmi tədqiqatların nəticələri və “Səhiyyə üçün İnsan Resursları üzrə Qlobal Strategiya” kimi əsas beynəlxalq sənədlərdə əks olunan öhdəliklər əsasında müəyyənləşdirir. Eyni zamanda əhalinin qocalması, qeyri-infeksion xəstəliklərin artması, əlillik, səhiyyə sahəsində fövqəladə hallar və səhiyyə xidmətlərinə bərabər çıxış kimi yeni və artan çağırışlar da bu prioritetlərin formalaşmasına ciddi təsir göstərir. Bununla yanaşı, tibb tələbələrinin ehtiyacları və baxışları da diqqətə alınır. Bu istiqamətdə, Dr. Hande Harmancı, ÜST-nin Azərbaycandakı nümayəndəsi və Ölkə Ofisinin rəhbəri “Həkimlər və Təbib Tələbələr” İctimai Birliyinin (AzerMDS) nümayəndələri ilə görüşlər keçirib,  tibb tələbələrinin ehtiyaclarını daha yaxından öyrənib və onların ÜST-nin rəhbərlik etdiyi müxtəlif təşəbbüslərdə iştirak imkanlarını müzakirə edib. Bu cür iştirak tələbələrin sübutlara əsaslanan bilik və praktiki bacarıqlarla təmin olunmasına, eyni zamanda milli və qlobal səhiyyə prioritetlərinə töhfə vermələrinə xidmət edir.

Ölkə səviyyəsində isə bu prioritetlər milli tərəfdaş qurumlarla sıx əməkdaşlıq şəraitində uyğunlaşdırılır. Mövcud vəziyyətin təhlili, səhiyyə işçi qüvvəsinin qiymətləndirilməsi, aidiyyəti nazirliklər, akademik müəssisələr və peşəkar qurumlarla aparılan məsləhətləşmələr qlobal tövsiyələrin milli səhiyyə sisteminin real ehtiyaclarına və yerli kontekstə cavab verməsini təmin edir.

– ÜST səhiyyə kadrlarının hazırlanmasına dəstək göstərərkən daha çox hansı mexanizmlərə üstünlük verir?

– ÜST bu istiqamətdə ayrı-ayrı deyil, bir-birini tamamlayan mexanizmlərin kombinasiyasından istifadə edir. Buraya səhiyyə sahəsində dəyişən ehtiyaclara uyğun olaraq ilkin peşə təhsili və davamlı peşəkar inkişaf proqramlarının yenilənməsi daxildir. Təlimlərin tədqiqata əsaslanması və müasir tələblərə cavab verməsi bizim üçün əsas prinsiplərdəndir.
Eyni zamanda səriştə-əsaslı və qarışıq (blended) təlim yanaşmalarının tətbiqi, eləcə də nazirliklər, təhsil müəssisələri, peşəkar assosiasiyalar və səhiyyə xidmətləri göstərən qurumlar arasında institusional tərəfdaşlıqların gücləndirilməsi də xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu yanaşma davamlılığı təmin etməklə yanaşı, milli sahiblənməni gücləndirir və təhsil sektoru ilə səhiyyə xidmətləri arasında uyğunluq yaradır.

– Müasir səhiyyə çağırışları fonunda həkim və tibb işçilərinin bilik və bacarıqlarının davamlı inkişafı üçün ÜST hansı modelləri tövsiyə edir?

– ÜST davamlı peşəkar inkişafı dəstəkləyən həyat boyu öyrənmə modellərini təşviq edir. Buraya səriştə-əsaslı təhsil, komanda və interdissiplinar öyrənmə, rəqəmsal və hibrid təlim modelləri, eləcə də real xidmət mühitinə əsaslanan problem yönümlü öyrənmə daxildir.

Bu modellər səhiyyə işçilərinə əhalinin dəyişən ehtiyaclarına, texnoloji yeniliklərə və xidmət göstərmə standartlarının inkişafına çevik şəkildə uyğunlaşmaq imkanı yaradır.

– Milli tibb təhsili sistemlərinin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmasında ÜST-nin rolu nədən ibarətdir?

– ÜST səhiyyə işçi qüvvəsinin təhsili sahəsində qlobal standartlar, təlimatlar və səriştə-əsaslı çərçivə sənədləri hazırlamaqla normativ və texniki rol oynayır. Təşkilat üzv ölkələrə qlobal standartların milli sistemlərə uyğunlaşdırılması üçün texniki dəstək göstərir, ölkələr arasında bilik və təcrübə mübadiləsini təşviq edir, keyfiyyət təminatı və akkreditasiya mexanizmlərinin gücləndirilməsinə yardım edir.

Əsas məqsəd yerli konteksti nəzərə almaqla keyfiyyətli və effektiv tibb təhsili sistemlərinin formalaşdırılmasına töhfə verməkdir.

– Gələcək illərdə səhiyyə təhsilində kadr hazırlığı ilə bağlı hansı yeni təşəbbüslər gözlənilir?

– Yaxın illərdə ÜST-nin rəqəmsal və hibrid öyrənmə həllərinin genişləndirilməsi, ilkin səhiyyə xidməti işçiləri üçün təlimlərin artırılması, insan-mərkəzli xidmət bacarıqlarının inkişafı, eləcə də əhalinin qocalması, reabilitasiya, köməkçi texnologiyalar və əlilliyi əhatə edən inklüziv səhiyyə sistemləri üzrə səriştələrin gücləndirilməsi istiqamətində təşəbbüsləri daha da genişlənəcək.
Bu baxımdan ÜST-nin TAP rəqəmsal platforması mühüm rol oynayır. Platforma çərçivəsində ilkin səhiyyə və icma əsaslı xidmətlərdə çalışan mütəxəssislər üçün müxtəlif öyrənmə imkanları yaradılıb.

– Azərbaycanda bu sahədə həyata keçirilən konkret layihələr barədə nə deyə bilərsiniz?

– Əhalinin yaşlanması, qeyri-infeksion xəstəliklərin artması və əlilliyi olan insanların sayının çoxalması köməkçi məhsullara tələbatı artırır. Bu reallığı nəzərə alaraq, 2025-ci ildə ÜST-nin təşəbbüsü ilə Səhiyyə Nazirliyi, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi və TƏBİB-in əməkdaşlığı çərçivəsində Bərdə və Şamaxı rayonlarında ilkin səhiyyə işçiləri üçün TAP platforması üzərindən Köməkçi Texnologiyalar kursunun hərəkətlilik və görmə modulları üzrə təlimlər həyata keçirilib.

Təlimlərin əsas məqsədi ilkin səhiyyə işçilərinin köməkçi məhsullara ehtiyacının qiymətləndirilməsi və düzgün yönləndirmə sahəsində bilik və bacarıqlarını gücləndirmək olub. Bu, tibb işçiləri üçün rəqəmsal platforma vasitəsilə həyata keçirilən ilk təlim təşəbbüsü kimi müsbət qarşılanıb.

Davamlılığın təmin edilməsi məqsədilə ÜST dövlət qurumları ilə birgə köməkçi texnologiyaların mövcud təlim və xidmət sistemlərinə inteqrasiyası mövzusunda seminar da təşkil edib. Bu təşəbbüslər ÜST-nin sübutlara əsaslanan, davamlı və milli sahibliyi gücləndirən yanaşmasının real nümunəsidir.