Əbədi yaşaya bilərik? – Alimlər şüuru rəqəmsallaşdırmağın yolunu kəşf ediblər

Alimlər ölümdən sonra da şəxsiyyəti qoruyub saxlamağın yollarını axtarırlar. Elm insan şüurunu və şəxsiyyətini qoruyub saxlamaq imkanlarını nəzərə alaraq ölümlə mübarizədə yeni üfüqlər açır. Belə araşdırmaların əsas məqsədi beyində insanın yaddaşını, şəxsiyyətini və xarakterik cəhətlərini özündə saxlayan sinir şəbəkələrinin unikal xəritəsini yaratmaqdır.

“Azərbaycan müəllimi” xəbər verir ki, konnektomun (insan beynində 100 milyardlarla neyron və sinapslar – xüsusi qovşaqlar mövcuddur. Bu neyron və sinapslar konnektom adlanan şəbəkəni yaradır – red.) öyrənilməsi fikri Prinston Universitetinin professoru Sebastian Syonq tərəfindən 2010-cu ildə özünün TED çıxışında “Mən – mənim konnektomum” ifadəsilə populyarlıq qazandı. O vaxtdan bəri alimlər sadə orqanizmlərin konnektomlarının təsvirini əldə etməyə nail oldular və indi insan beyni üzərində bu texnologiyanı həyata keçirməyə çalışırlar. Hərçənd ki bu tapşırıq hələ də inanılmaz dərəcədə çətin olaraq qalır, çünki insan beynindəki sinir şəbəkələrinin sayı 10 000 qalaktikanın ulduzunun sayı ilə müqayisə edilə bilər. 

Neyrobioloq, “Gələcək səni sevir: necə və nə üçün ölümü ləğv etməliyik” kitabının müəllifi Ariel Zeleznikov-Conson idrakın saxlanmasının mümkünlüyünə dair radikal fikir təklif edib. O, kitabında beynin qorunması və insan şəxsiyyətinin rəqəmsal emulyasiyalarının yaradılması texnologiyaları ilə bağlı fikirləri nəzərdən keçirir. Bu texnologiyalardan biri sonuncu bərpa və ya rəqəmsallaşdırma üçün beynin neyron şəbəkələrinin səviyyəsini qeyd edə bilən prosedurdur. 

Tədqiqatlar göstərir ki, bu cür metodların uğur faizi alimlər tərəfindən 40-50% olaraq qiymətləndirilir. Buna hələ zəmanət verilməməsinə baxmayaraq, texnologiya daim inkişaf edir. Məsələn, beynin xəritəsinin alınması prosesi ölüm anından sonra 36 saat ərzində başlasa, nəzəri cəhətdən onun strukturunun çox hissəsini qorumaq mümkün olar. 

Ariel Zeleznikov-Consonun kitabında “informasiya-nəzəri ölüm” anlayışı mövcuddur. O qeyd edir ki, konnemtomun bərpasının mümkün olmadığı halda ölüm baş verir. Bu, insanların ölümlə bağlı ənənəvi fikirlərini dəyişib, onu “məlumat itkisi” texniki anlayışına yaxınlaşdırır. 

Alimin tədqiqatı elmi ictimaiyyətin və cəmiyyətin diqqətini şəxsiyyətin bioloji hüdudlardan kənarda saxlanması perspektivlərinə cəlb etdi. Bəzi tədqiqatçılar bu fikrə skeptik yaxınlaşsa da, bir çoxları belə texnologiyaların həyat və ölüm haqqında anlayışımızı kökündən dəyişdirə biləcəyini qəbul edir. 
Kitab fəlsəfi və etik suallar doğurur. İnsanların rəqəmsal formada ölümsüzlüyünün mümkün olub-olmaması və ölümün artıq qaçınılmaz olmadığı bir dünyada insanın yeri və mövqeyilə bağlı müzakirələr üçün zəmin yaradır.