Şagirdlər kitab tərcümə etdi, xarici nəşriyyat satış hüququ üçün ödəniş almadı – Gimnaziyada bir gün

Gimnaziyada bir günümüz…

Azərbaycan məktəblərinin təlim göstəricilərindən, şagirdlərin müxtəlif bilik müsabiqələrində yarışlarında əldə etdikləri uğurlardan çox yazırıq, özü də fəxr hissi keçirə-keçirə. Amma həmin nailiyyətlərin bəzən kölgəsində qalan məktəbin digər məktəbdənkənar fəaliyyətləri də var ki, bu da uşaq, yeniyetmə və gənclərin maraq, meyil və bacarıqlarının, intellektual səviyyələrinin, yaradıcı qabiliyyətlərinin inkişafında, fiziki imkanlarının artırılmasında mühüm rol oynayır. Və biz bu dəfə onlardan söz açmaq istəyirik. Bunun üçün fotoqrafımız Kənan Qafarovla üz tuturuq Bakının Xəzər rayonunun Mərdəkan qəsəbəsində yerləşən S.Rüstəm adına Xarici Dillər Təmayüllü Gimnaziyaya. Niyə məhz bura? Çünki bu təhsil müəssisəsində bir-birindən maraqlı yaradıcı fəaliyyətlər, maraqlandığımız suallara cavab tapa biləcəklərimiz, görmək istədiklərimiz var. Adıçəkilən gimnaziyada bir çox ümumtəhsil müəssisələrinə nümunə ola biləcək işlər həyata keçirilməkdədir.  

Böyük bir ərazisi olan təhsil ocağının həyətindəki səliqə-səhman, ətraf boyu yaşıllıq diqqətimizi çəkir. Özümüzü təqdim edib məktəbə daxil oluruq. Və daxil olduğumuz andan sanki kreativ düşüncələr məkanına düşürük. Gəlişimiz böyük tənəffüsə düşdüyü üçün şagirdlərin məhz özlərinin seçdiyi musiqinin sədaları altında gözümüz direktor Tural Mirzəliyevi axtarır. Öyrənirik ki, Tural müəllim "Mütaliə" klubunun üzvləri ilə iclas otağındadır. Adıçəkilən klubun şagirdlərinin çox maraqlı bir işə imza atdıqlarını bildiyimiz üçün elə ilk olaraq onların yanına gedirik.  

"Michael O'Mara Books" nəşriyyatı təşəbbüsün məktəbdən gəldiyini nəzərə alaraq…

Bizi səmimiyyətlə qəbul edən məktəb rəhbərliyinin, şagird və müəllimlərin qonağı oluruq. Direktordan öyrənirik ki, şagirdlərin mütaliəyə böyük həvəsi var və onlar müxtəlif xarici dillərdə kitablar oxuyurlar. "Mütaliə" klubunun artıq bir gözəl ənənəsi var. Belə ki, burada filoloji (Azərbaycan, ingilis, ərəb, fars, rus) və tarix istiqamətli müəllimlər hər dərs dedikləri sinfə yarımil ərzində bir kitab oxudur və onun yazıldığı dildə müzakirəsini təşkil edirlər. Elə hazırda Roald Dahlın "Ceyms və nəhəng şaftalı" əsərinin müzakirəsi keçirilirdi. İngilis dili müəllimi Mətanət Əliyeva söhbətə qoşularaq belə müzakirələrin uşaqların dil, oxuyub-anlama bacarıqlarının inkişafına müsbət təsir göstərdiyini deyir. 

Müşahidə edirik və görürük ki, şagirdlərdən Tuncay İbrahimli, Fidan Kərimli, Afaq Mövlayeva böyük həvəslə ingiliscə oxuduqları əsəri elə həmin dildə danışır, fikir və təəssüratlarını bölüşürlər. Uşaqlar söyləyirlər ki, əsəri orijinaldan oxumaq daha maraqlı və anlaşıqlıdır. Kitab oxuduqca insan hərtərəfli dünyagörüşünə malik olur. Hər yeni kitab yeni hadisələrlə, müxtəlif xarakterli qəhərəmanlarla tanışlıq deməkdir.

Şagirdlərlə söhbətimizin ən maraqlı tərəfi isə onların suallarımıza ingilis dilində mükəmməl şəkildə cavab vermələri idi.

Direktor söhbət əsnasında bildirir ki, kitab müzakirələri uşaqlarda oxuyub-anlama, dinləmə və arqument, eyni zamanda əks-arqument yaratma bacarıqlarını inkişaf etdirməklə yanaşı, həm də onlarda mütaliə vərdişləri, müzakirə mədəniyyəti formalaşdırır. 

Onu da öyrənirik ki, məktəb “Libra Kitab” nəşriyyatı ilə sıx əməkdaşlıq edir. Və bu əməkdaşlıq çərçivəsində adıçəkilən nəşriyyatın dəstəyi ilə hər ay V-VII sinif şagirdləri üçün bir kitab seçilir, ayın sonunda oxucular məktəb və nəşriyyat tərəfindən mükafatlandırılırlar. 

Digər bir iş isə təbiət elmləri üzrə bir sıra dərsliklərin müəllifi və təhsil üzrə ekspert Yalçın İslamzadənin təklifi ilə şagirdlərin müəyyən elmi fikirləri ingilis dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə etmələri olub. Belə ki, uşaqlar müəllimlərinin rəhbərliyi altında bu tərcüməni qısa bir zamanda araya-ərsəyə gətirməyi bacarıb. 

Məktəbin sözün yaxşı mənasında səs salacağı digər bir layihəsi isə şagirdlər tərəfindən bir kitabın öz dilimizə tərcümə edilməsi bağlıdır. Tural müəllimdən bu barədə məlumat verməsini xahiş edirik: "Məktəb kitabxanamızı hər zaman yeni çap olunmuş elmi-populyar ədəbiyyat nümunələri ilə təmin etməyə çalışırıq. Bu zaman fərqinə vardıq ki, məktəbyaşlı uşaqlar üçün fizikaya, biologiyaya aid ümumi məlumatlara, astronomiyaya dair populyar ədəbiyyatlarımız (tərcümələrimiz) olsa da, riyaziyyat və kimya ilə bağlı belə nəşrlər yoxdur. Bu barədə məktəbimizin qonağı olan təhsil üzrə tədqiqatçı Afərin Əkbərli söhbət edəndə bizə ingilis dilindən yeni bir kitabın dilimizə tərcüməsini təklif etdi. Tərcümə üçün Kris Varinqin (Chris Waring) (hələ ki, şərti adı) “Sıfırdan sonsuzluğa: Riyaziyyatın sərgüzəşti” (“From 0 to infinity: The Extraordinary Story of Maths”) kitabını məsləhət gördü".

Və beləliklə, tərcümə prosesi başlanılır. Bu məktəbin həyata keçirdiyi ilk irimiqyaslı iş olduğundan məsuliyyət hissi də güclü idi. İlk öncə kitabın tərcüməsi ilə məşğul olmaq üçün 4 qrup yaradılır və bu qruplara VII-XI siniflərdə oxuyan Azərbaycan dili və ədəbiyyat, riyaziyyat, ingilis dili fənləri üzrə təlim nəticələri yüksək olan şagirdlər cəlb olunur. Onlar rəhbərlik etmək üçün məhz həmin fənləri tədris edən ən savadlı, peşəkar müəllimlər seçilir. Hazırda 23 şagirdin və 14 müəllimin iştirak etdiyi bu tərcümə prosesi tamamlanmaq üzrədir. Yalçın İslamzadə və Afərin Əkbərli də kitabın elmi redaktorları olmağa razılıq veriblər.

Ən böyük dəstək isə "Libra Kitab" nəşriyyatından gəlib. Belə ki, nəşriyyat tərcümənin ödənişsiz çapını öz üzərinə götürüb və bununla kifayətlənməyərək əsərin çap hüququnu almaq üçün “Michael O,Mara Books Limited” nəşriyyatı ilə danışıqlar aparıb. Nəticəsi isə sevindirici olub. Böyük Britaniyadakı "Michael O,Mara Books Limited” nəşriyyatı təşəbbüsün məktəbdən gəldiyini nəzərə alaraq əsərin satış hüququ üçün ödəniş almayıb. Yeni ilin ilk aylarında kitabın çap olunması nəzərdə tutulur. 

Bəli, kitabın hazırlanmasında əməyi olan hər bir kəs-xüsusilə şagirdlər sevinir. Çəkilən zəhmətin bəhrəsini görmək gözəldir. 
Gimnaziyanın direktoru, müəllim və şagird kollektivi onlara dəstək olan,verdikləri təklifləri hər zaman qəbul edən "Libra Kitaba" və etimad göstərən "Michael O'Mara Books" nəşriyyatına təşəkkürünü bildirirlər. 

Direktor ümidvardır ki, hər il bir kitab tərcümə etmək planı şagirdlərin gələcəyin alimləri kimi yetişməsində, ana dilimizdə, eləcə də əcnəbi dildə yazacaqları yazıların, məqalələrin elmi üslubun normalarına uyğun olmasına öz müsbət təsirini göstərəcək.

Kitabın tərcüməsində iştirak edən şagirdlərdən Elmir Aslanov (VII sinif), Ayan Əlizadə, Rizvan Tumarxanov (IX sinif), Elnur Dautov (XI sinif), müəllimlərdən Leyla Rəhmanova (Azərbaycan dili və ədəbiyyat), Fidan Musayeva ( riyaziyyat), Mətanət Əliyeva (ingilis dili) əslində prosesin çətin olmasına rəğmən zövqverici olduğunu, belə bir məsuliyyətli işdə iştirak etmələrindən məmnunluq duyduqlarını söyləyirlər. Müəllimlər onu da qeyd edirlər ki, bu tərcümə işi həm də 3 fənn üzrə bilik və bacarıqların mükəmməl şəkildə inteqrasiya olunaraq daha yaradıcı, gözəl şəkildə təqdimatıdır. 

"Xarici dillərin tədrisinə bizim baxışımız, şagirdlərə yanaşma tərzimiz, tələblərimiz daha fərqlidir"

"Mütaliə" klubunun müzakirəsindən çıxırıq. Gimnaziyanın direktoru ilə təhsil ocağının fəaliyyəti barədə söhbət edirik. Öyrənirik ki, ümumtəhsil müəssisəsi 1960-cı ildən fəaliyyət göstərir. Vaxtilə internat məktəbi olub. 2014-cü ildən Süleyman Rüstəm adına Xarici Dillər Təmayüllü Gimnaziya adlanır. 2021-ci ildə təhsil ocağı Heydər Əliyev Fondu tərəfindən əsaslı təmir edildikdən sonra yenidən istifadəyə verilib. Hazırda burada təhsil alan 816 şagirdin təlim-tərbiyəsi ilə 64 müəllim məşğul olur. Tural müəllim 4 ildir ki, gimnaziyaya rəhbərlik edir. 

Gimnaziyada ingilis, ərəb, fars və rus dilləri tədris olunur. İngilis dili əsas olmaqla şagird öz arzusuna uyğun olaraq digər dillərdən birini seçməklə ikinci xarici dil kimi öyrənir.

Direktor deyir ki, bizim şagirdlər ingiliscə oxuyur, ingiliscə də danışırlar. Bu yanaşma digər tədris olunan dillərdə də belədir: "Bilirsiniz, fənlərə yönəlik hədəfimiz fərqlidir. Əlbəttə ki, burada dilin məişət səviyyəsində danışılmasından söhbət getmir. Biz istəyirik ki,şagirdlərimiz öyrəndikləri xarici dili elmi səviyyədə, həmin dilin tələb etdiyi ədəbi qaydalara uyğun olaraq mənimsəsinlər. Şagirdlərimiz onsuz da məktəbə gələndə xarici dili artıq məişət səviyyəsində bilirlər. Amma bizim yanaşmamız odur ki, şagirdlər daha elmi səviyyədə fikirlərini çatdıra bilsinlər, o dildə düşünməyi bacarsınlar. Əsasən deyirlər ki, dil ilk növbədə ünsiyyət vasitəsidir. Fikrimcə, bu yanlış yanaşmadır. Xeyr, dilin ünsiyyət vasitəsi olmağı bəlkə də onuncu məsələdir. Dil, ilk növbədə, təfəkkür hadisəsidir. Məsələn, artıq araşdırmalar da sübut edir ki, bir neçə xarici dil bilən insanın beyni daha sürətli analiz və sintez edir. Gördüyünüz kimi, xarici dillərin tədrisinə bizim baxışımız və bu məsələlərdə şagirdlərə yanaşma tərzimiz, tələblərimiz daha fərqlidir".

Direktordan gimnaziyanın şagirdlərinin fənn olimpiadalarında, bilik yarışlarında, müxtəlif mövzularda keçirilən müsabiqələrdə əldə etdikləri uğurlarının da kifayət qədər olduğunu öyrənirik. Elə onunla söhbət edə-edə məktəbin divarlarında asılmış "Ayın alimləri", "Elmdə bu ay", "Məktəbin əlaçıları" və digər mövzularda hazırlanmış fotostendlərlə, guşələrlə, "Sağlam uşaqlar, sağlam gələcəkdir" adı altında nümayiş olunan sərgi ilə tanışlığımız artıq bizdə ümumi təhsil müəssisəsi haqqında tam təsəvvür yaratmışdı.

Tamaşalardan əldə olunan gəlir xeyirxah işlərin həyata keçirilməsinə imkan verir

Məktəbin akt zalından gələn səslər, tanış dialoqlar bizi ora istiqamətləndirdi. Tural müəllimlə birlikdə zala daxil olanda şagirdlərin məşq etdiyini gördük. Bəli, səhnədə hamımızın məktəb illərində böyük maraq və sevgi ilə oxuduğu "Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah" əsərinin qəhrəmanları Müsyo Jordanla Şahbaz bəyin dialoqu gedirdi. Məktəbin kitabxanasının müdiri Bənövşə Rüstəmovanın təşkilatçılığı ilə bu dəfə əsər "Teatr" klubunun üzvləri olan şagirdlərin ifasında oynanılacaqdı.Hələ ki, qızğın məşqlər gedirdi. Bənövşə Rüstəmova söyləyir ki, uşaqların hazırladığı tamaşalar hər zaman maraqla qarşılanır. Hamı tamaşanın baş tutacağı günü səbirsizliklə gözləyir. Bu tamaşanın nümayişi də dekabrın 28-nə planlaşdırılır. 

Səhnədə şagirdlərdən Akif Yəhyayevin (Müsyo Jordan), Nihad Kərimovun (Qulaməli) Fatimə Əliyevanın (Gülçöhrə) rollarını necə həvəslə, sevə-sevə oynadıqlarını  görürük. 

Tural müəllim deyir ki, bütün təşkilatçılıq işləri "Şagird" klubuna aiddir: “Əslində bu klub Şagird Kordinasiya Mərkəzi kimi bütün siniflərdən təlim göstəriciləri yüksək olan, təşkilatçılıq bacarğı ilə seçilən fəal şagirdləri özündə birləşdirir. Klubun rəhbərləri Elnur Dautov və Sevda Ağazadədir. Klub həm ümumi koordinasiya işlərini həyata keçirir, həm də müxtəlif tədbirlərin ideya müəllifi və təşkilatçısı olur. Mənim qapım hər bir kəs üçün açıqdır. İstənilən şagird gəlib öz fikir və təkliflərini mənə söylə bilər". 

Elə klubun rəhbərləri olan şagirdlər Sevda və Elnur da direktorun bu fikrini təsdiqləyərək onların təşəbbüslərinin ən böyük dəstəkçisinin Tural müəllim olduğunu qeyd edirlər: “Bizə fikirlərimizi, ideyalarımızı direktorumuzla birlikdə müzakirə etmək, ümumi razılığa gəlmək çox rahatdır. Direktorumuz hər yeniliyi, həyata keçirmək istədiyimniz layihələri qəbul edir və köməyini bizdən əsirgəmir”.

Söhbət əsnasında onu da öyrənirik ki, "Şagird"  klubu nümayiş olunacaq "Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah" tamaşasının biletlərini belə çap edəcək. Və satılan biletlərdən əldə olunan gəlirlə məktəblilər oynadıqları obrazların kostyumlarının kirayə pulunu ödəyəcəklər. Valideynləri də uşaqlar özləri dəvət edirlər. Budəfəki əldə olunan vəsaitdən əgər pul qalarsa şagirdlər sahibsiz heyvanlar üçün yemək almağı düşünürlər. Onların planlarından biri məktəbin bir qədər uzaq sahəsində sahibsiz heyvanlar üçün qapalı saxlama yeri-bir növ sığınacaq düzəltməkdir. Digər bir planları isə qəsəbə nümayəndəliyindən kimsəsiz, tənha insanların siyahısını götürüb onların evlərinə gedərək yardım etməkdir. 

Keçən il elə "Şagird" klubunun təşkilatçılığı ilə xeyriyyə yarmarkası təşkil edilmişdi və oradan əldə edilən gəlirin bir qismi məktəbin biologiya kabineti üçün zəruri olan avadanlıqların alımasına sərf olunmuşdu. 

Direktor deyir ki,insanın nəyəsə və nədəsə faydalı olması özünəinamı artırır, faydalı olduğu nəsnənin parçasına çevirir və sonrakı fəaliyyəti üçün stimul olur. 
Bizim nümunədə şagirdlər öz zəhmətləri ilə məktəbə faydalı olurlar, onun daha böyük hissəsinə çevrilirlər və onu daha çox sevirlər. Bütün bu fəaliyyətlərin isə mütləq təlim nəticələri şəklində geridönüşü olacaqdır.

Blenderdən tutmuş, periskop, elektroskopa qədər...

Bunların hər biri fəaliyyəti ilə tanış olduğumuz "Fizika" dərnəyinin üzvləri tərəfindən hazırlanıb. Dərnəyin rəhbəri, fizika müəllimi Nübar Adıgözəlova bu əşyaları hazırlayan şagirdlərlə bizi tanış edir. Gülay Şahbazlı yoldaşları ilə birlikdə  hazırladıqları blender, periskop, elektroskop barədə məlumat verir. Bu əşyların işlənmə təyinatını, fiziki xüsusiyyətlərini izah edir. 

Şagirdlərin marağına, yaradıcılıq təfəkkürünə və bacarıqlarına hesablanmış dərnəklər

Təhsil ocağında həmçinin “İntellekt”, “Ekologiya” klubları və adlarını qeyd etmədiyimiz digər dərnəklər də fəaliyyət göstərir. Və bunların hər biri sözün həqiqi mənasında uğurlu işlər ortaya çıxarır, şagirdlərin müxtəlif fəaliyyətlərə cəlb olunmasında mühüm rol oynayır. Məsələn, öyrənirik ki, “Ekologiya" klubunun rəhbəri kimya müəllimi Mərziyyə Musayeva ilə birlikdə şagirdlər gimnaziyanı, eləcə də onun həyətini yaşıllığa bürümək üçün bir sıra işlər həyata keçirməklə məşğuldur. Dərnək üzvləri müxtəlif güllər, bitkilər əkirlər, gimnaziyada həm estetik baxımdan gözəl, həm də ekoloji cəhətdən sağlam bir mühit yaradırlar. Hətta ümumtəhsil müssisəsinin müxtəlif gül kolları, şitillərin əkilməsi üçün istixanası da var. Eyni zamanda şagirdlər digər kimya müəllimi Billurə İslamovanın dəstəyi ilə gündəlik məişətimizdə istifadə olunan ekoloji təmiz məhsullar  hazırlayırlar. Bu yaxınlarda nümayiş olunan sərgidə şagirdlərin öz əlləri ilə hazırladıqları sabunlar, ətirlər, diş məcunları, müxtəlif yuyucu, belə deyək də heç bir qatqısı olmayan tam orqanik məhsullar hamı tərəfindən maraqla qarşılanıb. 

Bəli, gimnaziyada müxtəlif adlar altında fəaliyyət göstərən hər bir klub və dərnəklər şagirdlərin marağına, yaradıcılıq təfəkkürünə və bacarıqlarına hesablanıb. Və şagirdlər harada olmaq istədikləri yeri özləri seçirlər.

Gimnaziyada əsl Bahar və ya Məktəb nədir?

“Cavablar çoxyönlü və fərqli ola bilər. Amma burası dəqiqdir ki, şagird məktəbi sevəndə, öz evi biləndə daha yaxşı və özünü xoşbəxt hiss edir. Məktəb olaraq niyyətimiz öyünmək yox, borclu olduğumuz işi görmək, məktəbdə xoşbəxt olan və yüksək təhsilə, intellektə, hərtərəfli dünyagörüşünə malik şagirdlər yetişdirməkdir”.

Bu gimnaziyanın təşkil etdiyi növbəti tədbirlə bağlı Tural müəllimin fikirləridir. Tədbirin özünəməxsusluğu ondan ibarət olub ki, burada təhsil alan şagirdlər 10 yaşa qədər bacı və qardaşlarını gimnaziyaya dəvət ediblər. Uşaqlar əvvəcə dərslərdə, daha sonra akt zalında şirniyyat süfrəsi ətrafında oturublar. Əsl bayram əhvali-ruhiyyəsi yaşayan şagirdlər və onların kiçik bacı-qardaşları müxtəlif nağıl qəhrəmanlarının iştirakı ilə şənlik keçiriblər. 

Direktorun sözlərinə görə, belə tədbirlər məktəbi ailələrə daha çox sevdirə bilər, şagirdlərimiz təhsil ocaqlarına bir az da bağlanacaqlar və beləcə məktəb evlərdəki söhbətlərlə, xatirələrdəki yeri ilə və bunların təlim-tərbiyədəki geridönüşü ilə mahiyyətinə daha yaxın olacaq.

Şagird məktəbdə nə qədər çox vaxt keçirərsə.. .

Tural müəllim söyləyir ki, Harvard Universitetinin apardığı bir araşdırmaya görə, şagird könüllü olaraq məktəbdə nə qədər çox vaxt geçirirsə, gələcək həyatında da bir o qədər həm uğurlu, həm də daha bacarıqlı şəxs kimi formalaşır. Ən əsası isə daha xoşbəxt olur.

Bəli, gimnaziyada keçirdiyimiz bir günümüzün sonunda belə bir qənaətə gəlirik ki, məktəb gözəl təhsil, bilik verməklə yanaşı, həm də şagirdlərin rahatlıq tapdığı, maraqlı məşğuliyyətlərin ola biləcəyi məkan olmalıdır.