"Çətinliklər məqsədə doğru irəliləməkdə maneə yox, təcrübə olmalıdır” - MÜSAHİBƏ

Elçin Salmanov 15 ildir ki, pedaqoji fəaliyyətlə məşğuldur. Gənc olmasına baxmayaraq, bu  illər ərzində xeyli nailiyyətlər əldə edib, yaşadığı rayonun hörmətli, sayılıb-seçilən müəllimlərindən birinə çevrilib. 

Müsahibim 1988-ci ildə Qusar rayon Xürel kəndində anadan olub. Orta təhsilini Xürel kəndində, daha sonra Sumqayıt şəhərində alıb. 2005-ci ildə Azərbaycan İctimai-Siyasi Universitetinin Filologiya fakultəsinin “Azərbaycan dili və ədəbiyyat” müəllimliyi ixtisasına daxil olub. Bakalavr təhsilini başa vurub həqiqi hərbi xidmətini keçdikdən sonra - 2010-cu ildə müəllimlərin işə qəbulu müsabiqəsində iştirak edərək Qusarın Atlıxan kənd məktəbinə ixtisası üzrə müəllim təyin olunub. 2013-cü ildə isə yerdəyişmə edərək doğulduğu kənddə fəaliyyətini davam etdirib.

İctimai fəallığı ilə seçilən Elçin 18 oktyabr 2022-ci ildə Elm və Təhsil Nazirliyinin müvafiq əmri ilə Qusar rayon Urva kənd tam orta məktəbinə direktor təyin edilib. "Gənc müəllimlərin Türkiyədə təcrübə imkanı" layihəsi çərçivəsində təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə VIII qrant müsabiqəsinin qalibidir.

“Beynəlxalq təhsil təcrübəsi məktəbimizdə tətbiq ediləcək”

- Pedaqoji təhsil alan bir çox oğlan tələbələr başqa peşə sahibi olmaq istədiklərini, təsadüfi olaraq müəllimlik ixtisası üzrə  oxuduqlarını deyirlər. Bəs, siz necə oldu ki, müəllimliyi seçdiniz? 

- Bəli, elədir. Oğlanların  əksəriyyəti hələ abituriyent olduqları zamanda da müəllimlik ixtisasına üstünlük vermirlər. Rəhbərlik etdiyim məktəbə təkcə son 3 ildə təyinat alan müəllimlərin hamısı qadınlar olub. Mən bu peşəyə sevərək gəlmişəm. Müəllim ailəsində boya-başa çatmışam. Bu peşəni mənə sevdirən atam olub. O, təqaüddə olan müəllimdir. Həmçinin ailəmizin daha iki üzvü - qardaşım və həyat yoldaşım da bu peşənin sahibləridirlər. Əlbəttə ki, müəllimliyin cinsi olmur. Amma oğlan şagirdlərinin xarakterinin formalaşmasında kişi müəllimlərin rolu danılmazdır. Mən özüm oğlan şagirdlərinin müəllimliyə marağını artırmağa çalışıram və ümid edirəm ki, gələcəkdə bu, öz nəticəsini verəcək.

- Qrant müsabiqəsinə qatılanda gözləntiləriniz nə idi? Layihəniz haqqında bizə məlumat verərdiniz.

- Mənim üçün iş prosesində önəmli olan nəticədir. İşimi heç zaman görüntü xatirinə qurmuram. Qrant layihələrə qoşulmaqda məqsədim gənc müəllimlərin peşəkar inkişafına dəstək olmaq, təhsil və cəmiyyətimizə fayda verməkdir. Məhz bu səbəbdən 2024-cü ildə Elm və Təhsil Nazirliyinin qrant müsabiqəsinə “Gənc müəllimlərin Türkiyədə təcrübə imkanı” layihəsi ilə qoşulmuşam. Layihə haqqında onu deyə bilərəm ki, məktəbimizin üç gənc müəllimi “Beynəlxalq Təhsil Proqramı”na qoşulmaq üçün Türkiyənin İstanbul və Bursa şəhərlərinə səfər edəcəklər. Səfərin fevralın əvvəlində olması nəzərdə tutulub. Layihə hazırda icra mərhələsindədir. Səfərdən sonra onların qazandıqları beynəlxalq təhsil təcrübəsi məktəbimizdə tətbiq ediləcək.

- Kənd müəllimi olmağın nə kimi çətinlikləri və üstünlükləri var?

- Fikrimcə, işini sevən biri üçün iş yerinin şəhərdə və ya kənddə olmağının heç bir fərqi yoxdur. Hazırda kənd məktəblərinin əksəriyyəti yeni və  müasir infrastruktura malikdir. Təhlükəsizliyin təminatı və keyfiyyətli təhsilin verilməsi şəhər məktəblərindən fərqlənmir.

“Yol infrastrukturunun qənaətbəxş olmaması şagirdlərin gəliş-gedişində çətinlik yaradır”

- Urva məktəbində qarşılaşdığınız ən əsas problem nədir? Məktəbiniz necə isidilir? Qış aylarında davamiyyətlə bağlı problem yaşanırmı?

- Məktəbə direktor vəzifəsinə təyinat aldıqdan sonra böyük problemlə qarşılaşmamışam. Urva məktəbində 2023-cü ildən Elm və Təhsil Nazirliyinin müvafiq qərarı ilə “Peşə təmayüllü siniflər” fəaliyyət göstərir. Bu siniflərə məktəbimizin şagirdlərindən əlavə, ətraf kənd məktəblərindən də şagirdlər cəlb olunublar. Lakin yol infrastrukturunun qənaətbəxş olmaması həmin şagirdlərin gəliş-gedişində, xüsusilə qış aylarında çətinlik yaradır. Məktəb binası qazla işləyən fərdi qazanxana ilə təchiz olunub. İstiliklə bağlı heç bir çətinliyimiz yoxdur. Davamiyyət qənaətbəxşdir. Valideyn iclasları və zəif olan şagirdlərlə bağlı vaxtında görülən tədbirlər sayəsində məktəbimizdə davamiyyət yüksəkdir.

- Qusar məktəblərində Azərbaycan dili və ədəbiyyat fənni üzrə şagirdlərin göstəriciləri necədir? Bu fənnə maraq necədir?

- Rayon olaraq Azərbaycan dili və ədəbiyyat fənni üzrə məktəblərin nəticələri 50%-ə yaxındır. Məktəb olaraq biz, hələ ki, nisbətən geridəyik. Son 3 ildə məktəb kollektivinin əzmkar fəaliyyəti sayəsində nəticələrin yüksəlməsinə nail olmuşuq. Əminəm ki, yaxın illərdə daha yüksək nəticələr əldə olunacaq.

- Direktor kimi işə başladığınız ilk illərin təəssüratları necədir?

- Direktor vəzifəsinin icrasına başlamazdan əvvəl müxtəlif məktəblərdə fənn müəllimi kimi fəaliyyət göstərmişəm. Hər məktəbin, həmçinin Urva kənd məktəbinin də özünəməxsusluğu var. Burada böyük kollektiv, şagirdlər və valideynlər məni mehribancasına qarşıladılar. Məlumdur ki, məktəbin sistemli idarəolunması mürəkkəb prosesdir. Kollektiv bu işin öhdəsindən layiqincə gələ biləcəyimə inanaraq mənə etimad göstərdi. Məhz qarşılıqlı etibar və anlaşmanın nəticəsidir ki, məktəbin uğurları günbəgün artır. Uğurlar özünü həm buraxılış və qəbul imtahanlarının nəticələrində, həm də olimpiada və idman sahəsində göstərir.

Müəllim daim yaradıcılıq axtarışında olmalıdır

- Müəllim, şagird, valideyn – bunların hansı ilə işləmək daha çətindir?

- Məktəb müəllim, şagird və valideyn fəaliyyətinin vəhdətindən ibarətdir. Rəhbər kimi hər bir müəllimin, şagirdin və valideynin maraq, fikir və təkliflərini dəyərləndirirəm. Ümumi məqsəd vətənpərvər, savadlı, bilikli, dövrün tələbləri ilə ayaqlaşan  gənclər yetişdirməkdir. Əzmkarlıq bu işdə ən vacibidir. Qarşıya çıxan çətinliklər məqsədə doğru irəliləməkdə maneə yox, təcrübə olmalıdır.

- Müəllimlərinizi necə görmək istərdiniz?

- Ulu Öndər Heydər Əliyev müəllim peşəsinə yüksək dəyər verərək deyib: "Müəllim vəzifəsi ona görə şərəflidir ki, o, cəmiyyət üçün ən dəyərli, bilikli, zəkalı, tərbiyəli vətəndaşlar hazırlayır. Gələcək bilikli, elmli insanların çiyinləri üstündə qurulacaqdır". Müəllim peşəsi şərəfli olduğu qədər də mürəkkəb və məsuliyyətlidir. Təhsil prosesinin əsas siması müəllimdir. Böyük hörmət və nüfuz sahibi olan müəllimə bütün zamanlarda ehtiram göstərilib. Bu ehtiramı müəllim əzmkarlıq və təşəbbüskarlığı ilə qazanır. Müəllim öz peşəsini qəlbən sevməli, daim çalışmalı və yaradıcılıq axtarışında olmalıdır. Pedaqoji nəzakət və psixoloji xüsusiyyətləri bilməli və tətbiq etməyi bacarmalıdır. Sevinirəm ki, rəhbəri olduğum kollektivdə bu keyfiyyətlər yüksək səviyyədədir.

- Sizcə, məktəbin daha yaxşı inkişaf etməsi üçün nələrə ehtiyac var? Bu məsələdə direktorlar hansı yanlışlığa yol verirlər?  

- Məktəb keçmişdir, bu gündür və gələcəkdir. Məktəbin varlığı, onun uğurları hər bir rəhbərin əsas məqsəd və amalı olmalıdır. Məktəb işinin uğurlu nəticəsi rəhbərin mövqeyindən birbaşa asılıdır. O, şagirdlərdə, həmçinin kollektivin hər bir üzvündə özünəinamı formalaşdırmağa, onu üzə çıxarmağa və gücləndirməyə yaxından kömək göstərməlidir. Qarşıda duran problemləri müzakirəyə əsaslanaraq aradan qaldırmalı, həm şagirdlər, həm müəllimlər, həm də məktəblər arasında əməkdaşlıq və sağlam rəqabət yaratmalı, birlikdə layihələr, təşəbbüslər və onlardan qazanılan nailiyyətlər ilə işini lazımınca yerinə yetirməlidir. Buna qərəzsiz və şəffaf idarəetmə ilə, təhsil və təlim prosesini ardıcıl  izləməklə, təhsil islahatlarının tədrisdə düzgün tətbiqi ilə nail ola bilər.

“Təqdimat xarakterli dərslər bir kitabı bir dərsdə mənimsəməyə kömək edir”

- Direktorun dərs deməsinə necə baxırsınız? Özünüz də dərs deyirsiniz?

- Direktor özü də bir müəllimdir. Fənn müəllimlərinin lazımi dərs saatı ilə təmin olunmasından sonra direktor və müavini üçün  də dərs saatının ayrılmasının tərəfdarıyam. Hər bir rəhbər işçi tədris prosesinin içində olmalı, prosesin nəticəyönümlülüyünə çalışaraq nümunə olmağı bacarmalıdır. Rəhbər işçilərin dərs deməsi onların öz ixtisasları üzrə bilik və bacarıqlarını inkişaf etdirmələrinə təkan verir. Mən də digər müəllimləri dərs saatı ilə təmin etdikdən sonra 7 saat dərs yükü götürmüşəm. Dərslərdə birbaşa iştirak etməyim şagirdləri və onların inkişaf dinamikasını ardıcıl izləməyimə kömək edir.

- Dərsləri maraqlı keçmək üçün hansı alətlərdən istifadə edirsiniz?

- Dərsi şagirdlərə sevdirməyin əsas şərti mövzuya onların maraq dairəsindən yanaşa bilməkdir. Şagirdin mövzunu necə öyrənmək, anlamaq və tətbiq etmək istədiyini müəllim bilməlidir. Müasir dövrün insanı oxuyaraq öyrənmə ilə yanaşı, tətbiq edərək, görərək mənimsəməyə köklənməlidir. Bu iş yalnız bələdçi və ya istiqamətləndiricinin, yəni müəllimin metodu tətbiqetmə bacarığından asılıdır. Müəllim kimi ən çox mövzudan asılı olaraq uyğun bildiyim üsul və metodlardan istifadə edirəm. “Rollu oyun” üsulundan istifadə  şagirdlərdə ilk növbədə əməkdaşlığı, nəticəyönümlülüyü inkişaf etdirir. Həmçinin nitq qabiliyyətinin, dil xüsusiyyətlərinin təkmilləşməsində bu üsulun birbaşa əhəmiyyəti var. Əsas insani keyfiyyətlərdən biri olan empatiya məhz bu üsulla formalaşa bilər. Bu, bacarıq və vərdişləri nisbətən aşağı olan şagirdlərin marağını da oyadaraq birgə işə sövq edir. Bundan başqa, təqdimat xarakterli dərslər bir kitabı bir dərsdə mənimsəməyə kömək edir. Müsahibə və diskussiyanın təşkili isə şagirdlərin mövzulara tənqidi və məntiqi yanaşmasının əsasını qoyur. Dərslərin təşkilində elektron müşahidələrdən nəticə əldə olunma, kitabxanada müqayisəli qeydlərin aparılma çox maraqlı təlim prosesi yaradır. Ümumiyyətlə, günümüzün şagirdlərini dərsə kökləmək üçün müəllim daim axtarış aparmalı, hər dərsə hazırlıqlı olmalıdır.  

- Sizcə, uşaqların repetitor yanına getmədən ali məktəblərə qəbul ola bilməsi üçün məktəblərdə nə etməyə ehtiyac var?

- Repetitorluq fəaliyyəti son zamanlarda təhsildə geniş vüsət alıb. Əvvəllər yalnız yuxarı sinif şagirdləri repetitorlar ilə tapşırıq və imtahanlara hazırlaşırdılarsa, indi hətta ibtidai siniflərdə də  bu hal yaşanır. Məktəbdə keyfiyyətli təhsil mühiti yaradılsa da, yaşanan hallar davamiyyətə təsir göstərir. Hazırlıq ümumiləşdirmə, təkrar, çətin qavranılan mövzular üçündür. Amma bütün repetitorlar sıfır səviyyədən başlayırlar. Buna görə məktəbdə təhsilin keyfiyyəti və davamiyyət aşağı olur. Çünki şagird “onsuz da öyrənəcəyəm” deyib məktəbdəki dərsə, valideyn də ayırdığı müəyyən vəsaitə görə övladının məktəb davamiyyətinə əhəmiyyət vermir. Bu, ən birinci bizim kütlə olaraq yanaşmamızdan asılıdır. Dəb halına salınmış repetitorluq fəaliyyəti çərçivələnməlidir. Bu mövzu ilə əlaqəli gələcək fəaliyyətimdə sistemli iş qurmağı düşünürəm.

- Ədəbiyyatçı olaraq çağdaş ədəbiyyat nümayəndələrindən kimləri oxuyursunuz?
- Ədəbiyyatçı olaraq bütün yeniliklər diqqətimdədir. Amma daha çox vaxt ayırdığım Zəlimxan Yaqubun, Ramiz Rövşənin, Elxan Elatlının, Elçinin və müəllimlərim olan Zöhrab Tahir və Nəriman Həsənzadənin yaradıcılığıdır.