Dünyada və Azərbaycanda illik dərs günlərinin sayı nə qədərdir? – ARAŞDIRMA

Dünyada və Azərbaycanda illik dərs günlərinin sayı nə qədərdir? – ARAŞDIRMA

Tədris prosesinə effektiv təsir edən əsas amillər başlıca olaraq dərsin keyfiyyəti, müəllim hazırlığı və tədris metodikasıdır. Lakin tədris günlərinin sayı da əlavə faktorlardan hesab edilir. Buna baxmayaraq, tədris günlərinin çox olması tədris prosesinə həm müsbət, həm də mənfi təsir göstərə bilər.

Müsbət təsirlərdən danışsaq, bunlardan birincisi daha çox təkrar və möhkəmləndirmə imkanıdır. Dərslərin sayı çox olduqda şagirdlər bilikləri daha tez və daha çox təkrarlayırlar. Məsələn, riyaziyyat və dillərin öyrənilməsində əlavə günlər şagirdin bacarıqlarını möhkəmləndirir. 

İkinci, əlavə fəaliyyətlər və dərsdən sonrakı proqramlar üçün imkan yaradır. Tədris ili uzun olduqda müxtəlif dərnəklər, idman, musiqi və fərqli layihə işlərinə daha çox vaxt ayırmaq mümkün olur. Bu da öz növbəsində şagirdlərin sosial və yaradıcı bacarıqlarının inkişafına kömək edir.

Üçüncü müsbət tərəfi kimi məktəb və dərs ritminin sabitliyini qeyd edə bilərik. Tədris günlərinin çoxluğu bəlli bir rutin yaradır, həmçinin uşaqların vaxt idarəsi və disiplin bacarıqlarını inkişaf etdirməyə imkan verir.

Bununla belə tədris ilinin uzun olmasının qeyd etdiyimiz kimi mənfi təsirləri də ola bilər. Məsələn, ilk növbədə şagirdlərdə yorğunluq və motivasiyanın düşməsi gözlənilən hallardır.

Uzun və çox dərs günü şagirdlərdə fiziki və zehni yorğunluq yarada bilər. Bu xüsusilə əlavə repetitor dərsləri olan ölkələrdə (Cənubi Koreya, Yaponiya və s.) müşahidə olunur.

İkincisi, tədris ilinin müddətinin uzunluğu dərsin keyfiyyətinə təsir edə bilər. Çünki dərs günü çox olsa da, müəllimlərin və şagirdlərin enerji səviyyəsi azaldıqda dərsin effektivliyi aşağı düşür.

Üçüncü faktor olaraq müəllimlərə əlavə yük kimi də qiymətləndirmək mümkündür. Məsələn, dərs gününün çox olması və uzun dərs saatları müəllimlərin planlama və tədris keyfiyyətinə mənfi təsir edə bilər.

Fikirlərimizi ümumiləşdirsək, tədris günlərinin çoxluğu yalnız say baxımından üstünlük deyil. Burada əsas məsələ dəqiq planlaşdırılmış cədvəl, dərsin keyfiyyəti, müəllim hazırlığı və balanslı fəaliyyətlərdir. Məsələn, Finlandiya qısa, amma səmərəli dərslərlə yüksək nəticələr göstərir, Cənubi Koreyada isə uzun günlərə baxmayaraq şagirdlərin stres səviyyəsi yüksəkdir.

Təhsil nəticələri yüksək olan ölkələrdə vəziyyət

PISA (Programme for International Student Assessment) nəticələrində yüksək göstəricilər əldə edən ölkələrin məktəb cədvəlləri və tədris günlərinin strukturu digər ölkələrdən bəzi cəhətləri ilə fərqlənir:

1. Finlandiya və Estoniya məktəblərində dərslər nisbətən qısa (40–45 dəqiqə), amma konsentrasiya yüksəkdir.

2. Daha uzun günlərə baxmayaraq, dərslərin səmərəliliyi və müəllimlərin keyfiyyəti ön plandadır.

3. Tələbələrə fərdi yanaşma, layihə işləri və təcrübə dərsləri önəmlidir.

4. Musiqi, incəsənət və idman dərsləri sistemin ayrılmaz hissəsidir, sosial və emosional bacarıqlar da inkişaf etdirilir.

Finlandiyada bir tədris ili təxminən 190 gündür. Dərslərin müddəti qısadır, tez-tez fasilələr edilir, gündəlik dərs saatları 5–6 saatdır, balanslı və səmərəli formada təşkil olunub.

Estoniyada il ərzində dərs günləri təxminən 190–195-dir. Dərslər 45–50 dəqiqə, praktik və layihə əsaslı keçirilir. Müəllimlərin tədris bacarıqları yüksəkdir.

Cənubi Koreyada bir tədris ili 220 gündür. Burada tədrisin əsas xüsusiyyətlərini belə xarakterizə etmək olar: uzun günlər, əlavə dərslər və repetitor məşğələləri, yüksək akademik fokus.

Yaponiyada da tədris günlərinin müddəti 210–220-dir. Səhər və günortadan sonra dərslər təşkil olunur. Disiplin və sosial bacarıqların inkişaf etdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir.

Kanadada tədris dövrü 190–195 gün olsa da, qısa, amma səmərəli dərslər keçirilir, layihə və praktiki fəaliyyətlər, sosial bacarıqlar ön plandadır.

Sinqapura gəlincə isə tədris günlərinin sayı 200–205-dir. Dərslər səhər və günortadan sonra təşkil olunur. Çoxlu akademik və əlavə proqramlar var.

Dünyada tədris müddəti ən uzun ölkələr (200-220) Cənubi Koreya, Yaponiya, Çin, Sinqapur və İtaliyadır. Ən qısa tədris müddəti isə 180-190 gün olmaqla Almaniya, Niderland, Norveç, Finlandiya və Danimarkadadır.

Lakin Braziliya və Meksikanın bəzi ştatlarında, Tunis və Hindistanın bəzi dövlət məktəblərində tədris ilinin müddəti 140-150 də ola bilir. Bu ölkələrdə il ərzində tətil və bayramlar çoxdur, buna görə də tədris günləri az olur. Gündəlik dərs saatı uzun olduğu üçün qısa gün sayı tam təhsil prosesinə mane olmur.

Qeyd edək ki, ölkəmizdə bayram və tətil günlərinin çoxluğu səbəbindən tədris ilinin qısa olduğu düşünülür. Lakin ölkəmizdə bir tədris ili təxminən 180-190 gündür ki, əksər Avropa ölkələrində də orta təhsil müddəti bu qədərdir.

Tədris ilinin müddətinə təsir edən əsas amillər nələrdir?

Tədris ilinin müddətinə təsir edən amillər müxtəlifdir. Bu həm iqtisadi, coğrafi, həm də sosial faktorlarla bağlıdır. Məsələn şimal ölkələrində qış uzun və sərt olduğu üçün tədris günü qısa, yay tətili isə nisbətən uzun olur (Finlandiya, Norveç).

Tropik və subtropik ölkələrdə məktəb ili qısa fasilələrlə paylanır, çünki istilik və yağış mövsümü dərslərə təsir edə bilər (Braziliya, Meksika).

Gəlir səviyyəsi yüksək ölkələrdə şagirdlər əlavə dərslər və təlimlərlə tədris ilini uzada bilirlər (Cənubi Koreya, Yaponiya).

Mütəxəssislər hesab edirlər ki, tədris günlərinin sayı və məktəb ilinin uzunluğu təkcə keyfiyyət göstəricisi deyil, əsas məsələ dərs prosesinin səmərəliliyi, müəllim hazırlığı, tədris metodları və şagirdlərin sosial-emosional inkişafının balanslaşdırılmasıdır.