“Müasir peşə təhsili müəssisələrinin yaradılmasına ciddi ehtiyac duyulur” – MÜSAHİBƏ

“Müasir peşə təhsili müəssisələrinin yaradılmasına ciddi ehtiyac duyulur” – MÜSAHİBƏ

Peşə təhsili sahəsində aparılan islahatlar peşə təhsili müəssisələrinə marağın yüksəlməsinə səbəb olub. Bəs Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyinin tabeliyindəki peşə təhsili müəssisələri ilə bağlı vəziyyət necədir? 

“Azərbaycan müəllimi” bununla bağlı Təhsil Nazirliyi Aparatının Peşə təhsili sektorunun aparıcı məsləhətçisi Zeynəb Allahyarlı ilə söhbətləşib. 

– Naxçıvanda peşə təhsilinin inkişafı üçün hansı işlər görülür?  

– 2023-cü ilin sonlarından Naxçıvan MR-də peşə təhsilinin inkişafı və müasirləşdirilməsi istiqamətində genişmiqyaslı tədbirlər həyata keçirilir.
“Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023-2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Prezidentinin 5 iyun 2023-cü il tarixli 3910 nömrəli Sərəncamında Peşə təhsilinin inkişaf etdirilməsi istiqamətində tədbirlərin həyata keçirilməsi və əmək bazarının tələblərinə uyğun peşə təhsilli gənclərin sayının artırılması nəzərdə tutulub.

Dövlət proqramının icrası ilə əlaqədar Təhsil Nazirliyinin təklifləri əsasında MR-in Ali Məclisi tərəfindən “Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyinin tabeliyində olan peşə təhsili müəssisələrinin fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi haqqında” 2024-cü il 7 may tarixli Fərman imzalanıb. Fərmana əsasən, Naxçıvan Texniki Peşə və Sürücülük Məktəbi publik hüquqi şəxsi və Naxçıvan Şəhər Peşə Liseyi birləşdirilərək, onların bazasında “Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyinin tabeliyində Naxçıvan Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzi” publik hüquqi şəxsi yaradılıb, Şərur və Ordubad Texniki Peşə və Sürücülük məktəbləri isə “Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyinin tabeliyində Şərur Peşə Liseyi” və “Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyinin tabeliyində Ordubad Peşə Liseyi” adlandırılaraq publik hüquqi şəxsə çevrilib.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabineti tərəfindən “Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyinin tabeliyində olan peşə təhsili müəssisələrinin fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi haqqında” Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclis sədrinin 2024-cü il 7 may tarixli Fərmanının icrasının təmin edilməsi barədə” 03 iyun 2024-cü il tarixdə Sərəncam imzalanıb. Sərəncamın icrası ilə əlaqədar olaraq Təhsil Nazirliyi tərəfindən müasir tipli peşə təhsili müəssisələrinin nizamnamələri tərtib olunmuş, layihə və təkliflər aidiyyəti orqanlarla razılaşdırılaraq Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyi Kollegiyasının qərarı ilə təsdiq olunub.

– Bəs işə qəbul prosesi necədir? 

– 2024-cü ildən Təhsil Nazirliyinin tabeliyində olan peşə təhsili müəssisələrinə işə qəbul prosesi ölkə üzrə mərkəzləşdirilmiş müsabiqə vasitəsilə həyata keçirilir. Belə ki, ümumtəhsil məktəblərinə müəllimlərin işə qəbulu üzrə keçirilən imtahanlarla yanaşı, peşə təhsili müəssisələrində vakant olan ümumtəhsil fənləri üzrə müəllimlərin işə qəbulu, eyni zamanda, direktor və direktor müavinlərinin, ixtisas fənn müəllimləri və istehsalat təlimi ustalarının işə qəbulu prosesi test və müsahibə mərhələsi olmaqla, 2 mərhələdə keçirilir. Həmçinin peşə təhsili müəssisələrində mövcud gənclərin çağırışaqədərki hazırlıq rəhbəri və psixoloq üzrə vakant vəzifələr ümumtəhsil məktəblərinə işə qəbul üzrə keçirilən imtahanlarda nəzərə alınır, həmin vəzifələr barədə elan verilir. 2024-2025-ci tədris ilində 1-i istehsalat təlim ustası, 3-ü direktor, 2-si gənclərin çağırışaqədərki hazırlıq rəhbəri, 10-u ümumtəhsil fənləri üzrə müddətsiz, 3-ü isə müddətli müqavilə əsasında olmaqla, ümumilikdə 19 nəfər işə qəbul olunub.

2025-2026-cı tədris ili üçün ümumtəhsil fənləri üzrə 12 vakant yer müsabiqəyə çıxarılıb. İxtisas fənn müəllimi və istehsalat təlimi ustası vəzifələri üzrə isə 71 yer müsabiqəyə çıxarılıb və 12 avqust 2025-ci il tarixdə müsabiqənin test imtahan mərhələsi keçirilib. Test mərhələsindən uğurla keçən namizədlər avqustun sonlarında müsahibə mərhələsinə dəvət olunacaqlar.

– Qəbul planı və tələbə qəbulu haqqında məlumat verərdiniz? 

– 2024-cü ildən Təhsil Nazirliyinin tabeliyindəki peşə təhsili müəssisələrinə tələbə qəbulu elektron şəkildə, ölkə üzrə mərkəzləşmiş qaydada həyata keçirilir. Qəbul ilk və texniki peşə təhsili səviyyələri üzrə ərizəçinin attestatında göstərilən müvafiq fənlər üzrə qiymətlərinin orta balı əsasında, yüksək texniki peşə təhsili səviyyəsi üzrə isə buraxılış imtahanlarının nəticəsi əsasında aparılır.

2024-2025-ci tədris ili üçün peşə təhsili müəssisələrinə 27 adda 35 ixtisas üzrə 700 yerlik qəbul planı tərtib olunub və 3 müəssisə üzrə 462 tələbə peşə təhsilinə cəlb olunub. Tələbələrdən 138-i təhsilini başa vurub, 121-i müxtəlif səbəblərdən (müddətli həqiqi hərbi xidmət, orta ixtisas təhsili müəssisəsinə qəbul, dərsə davamiyyəti zəif, könüllü olaraq tədrisdən imtina və s.) tələbələr sırasından azad olunub, 203 tələbə isə növbəti tədris ilindən təhsilini davam etdirəcək.

Eyni zamanda, 2025-2026-cı tədris ili üçün yeni dövrün çağırışlarına cavab verən və əmək bazarının tələbatına uyğun 27 ixtisas nəzərə alınmaqla, 35 qrup üzrə 700 yerlik plan təsdiq olunub. 22 iyul-11 avqust 2025-ci il tarixlərində 2025-2026-cı tədris ili üçün tələbə qəbulunun I mərhələsi aparılıb. Tələbə qəbulunun I mərhələsində 700 plan yerinə qəbul üçün 2372 müraciət qeydə alınıb. Onlardan 498 tələbənin müraciəti qəbul olunub. Bununla yanaşı, 26 avqust-2 sentyabr 2025-ci il tarixlərində qəbulun II mərhələsi, sentyabr ayının 14-dək isə III mərhələsi aparılacaq, boş qalan plan yerlərinə tələbə qəbulu həyata keçiriləcək.

– 2025-2026-cı tədrsi ilində Naxçıvanda hansı peşə ixtisasları  üzrə tədrisin təşkili nəzərdə tutulub? 

– 2025-2026-cı tədrsi ilində Naxçıvan Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzində 18 ixtisasın tədrisi nəzərdə tutulur ki, onlardan “Kargüzar” və “Bərbər” ixtisasları ümumi orta təhsil bazası üzrə 1 illik müddətinə ilk peşə, “Əməliyyatçı-mühasib”, “Sığorta işçisi”, “Dayə”, “Aşpaz”, “Qənnadıçı, şirniyyatçı”, “Bərbər-vizajist-manikürçü”, “Xalçaçı”, “Mebel ustası”, “Plastik qapı və pəncərə ustası” və “Yolun və süni qurğuların cari təmiri və saxlanması üzrə briqadir” ixtisasları tam orta təhsil bazası üzrə 1 illik müddətinə texniki peşə, “Dərzi”, “Avtomobillərin təmiri çilingəri-avtomobil sürücüsü” və “Kombi və kondisioner ustası” ixtisasları ümumi orta təhsil bazası üzrə 3 illik müddətə texniki peşə (tam orta təhsil almaqla), “Baytarlıq və heyvandarlıq işi”, “Kənd təsərrüfatı və inşaat texnikası (maşınlarının) istismarı” ixtisasları ümumi orta təhsil bazası üzrə 4 illik, “Moda dizaynı” ixtisası tam orta təhsil bazası üzrə 3 illik müddətinə yüksək texniki peşə təhsil səviyyəsi üzrə aparılacaq. Müəssisəni yüksək texniki peşə təhsil səviyyəsi üzrə bitirən tələbələrə subbakalavr ixtisas dərəcəsi verilir. Tələbələr həmin ixtisaslar üzrə ali təhsil müəssisələrinin müvafiq ixtisaslarına müsabiqədənkənar keçid imkanları əldə edirlər.

Şərur Peşə Liseyində 8 ixtisasın tədrisi nəzərdə tutulur ki, onlardan “Bitkiçilik mütəxəssisi”, “Dərzi”, “Bərbər-vizajist-manikürçü”, “Elektrik xətlərinin quraşdırılması və təmiri üzrə mütəxəssis”, “Rabitə quraşdırıcısı-kabelçi” və “Avtomobil diaqnostikası və təmiri ustası” ixtisasları tam orta təhsil bazası üzrə 1 illik müddətinə texniki peşə, “Geniş profilli traktorçu-maşinist, təmirçi-çilingər, avtomobil sürücüsü (BC kateqoriyası)” və “Dəmiryolu stansiya və keçid növbətçisi” ixtisasları ümumi orta təhsil bazası üzrə 3 illik müddətinə texniki peşə (tam orta təhsil almaqla) təhsil səviyyəsi üzrə aparılacaq.

Ordubad Peşə Liseyində 9 ixtisasın tədrisi nəzərdə tutulur ki, onlardan “Kargüzar” və “Bərbər” ixtisasları ümumi orta təhsil bazası üzrə 1 illik müddətinə ilk peşə, “Veb-dizayner və proqram təminatçısı”, “Aşpaz”, “Qənnadıçı, şirniyyatçı”, “Bərbər-vizajist-manikürçü” və “Xalçaçı” ixtisasları tam orta təhsil bazası üzrə 1 illik müddətinə texniki peşə, “Rabitə avadanlıqlarının quraşdırıcısı” və “Dəmiryolu stansiyasının növbətçisi” ixtisasları ümumi orta təhsil bazası üzrə 3 illik müddətinə texniki peşə (tam orta təhsil almaqla) təhsil səviyyəsi üzrə aparılacaq.

– Şagirdlərin peşə təhsilinə cəlbi üçün hansı maarifləndirici işlər görülür? 

– 2025-ci ilin may-iyun aylarında peşə təhsili müəssisələri tərəfindən maarifləndirici tədbirlər və müəssisələrə “Açıq qapı” günləri təşkil olunub. “Açıq qapı” günlərində şagirdlər müxtəlif ixtisaslar üzrə təlim dərslərində iştirak edib, müəssisələrin maddi-texniki bazası ilə yaxından tanış olublar. Maarifləndirici tədbirlərdə 132 təhsil müəssisəsi üzrə 2670 IX və XI sinif şagirdi iştirak edib.

– Tələbələrin istehsalat təcrübəsi necə təşkil olunur?  

– Peşə təhsili müəssisələrinin tələbələrinin 2025-ci ilin aprel ayından istehsalat təcrübəsinə göndərilməsi diqqətdə saxlanıb, aprel ayı ərzində 136, may ayından isə əlavə 49 olmaqla, ümumilikdə aprel-iyun ayıları ərzində 185 tələbə istehsalat təcrübəsinə cəlb olunub, təcrübə keçirilən müəssisələrlə müqavilə bağlanıb.

– Son olaraq valideynlərə və şagirdlərə peşə təhsili ilə bağlı tövsiyələriniz nə olar? 

– Peşə təhsili bir insanın müəyyən bir sahədə ixtisaslaşması və iş həyatına hazırlanması üçün vacib bir təhsil pilləsidir. Bu təhsil iş yerlərinin tələblərinə uyğun kadrların yetişdirilməsində mühüm rol oynayır və işsizlik səviyyəsinin aşağı salınmasına kömək edir. Ümumilikdə peşə təhsili həm fərdlərə, həm də cəmiyyətə böyük faydalar verən bir təhsil pilləsidir. Elm və texnologiyanın sürətli inkişafı sənaye müəssisələrində yüksək ixtisaslı kadr ehtiyacına tələbatı artırır. Əmək bazarının bu ehtiyacı peşə təhsilinin inkişafını hər gün daha da zəruri edir. Bu ehtiyacı qarşılamaq üçün də müasir standartlara cavab verən peşə təhsili müəssisələrinin yaradılmasına, eyni zamanda peşə təhsilli kadrların hazırlanmasına çox ciddi ehtiyac duyulur.