“Şagird sayının azlığı maliyyə xərclərinin çoxalmasına səbəb olur” – Mütəxəssis

5-10 şagirdli məktəblərin fəaliyyəti ölkəmizdə təhsilin keyfiyyəti baxımından ciddi müzakirələrə səbəb olub. Elm və Təhsil Nazirliyinin mövqeyinə görə, yalnız 5-10 şagirdi olan məktəblərdə tədrisin həm sosial, həm də pedaqoji keyfiyyətini təmin etmək çətinləşir. Belə ki, az sayda şagird qrup işi, kollektiv fəaliyyət və digər sosiallaşma imkanlarını məhdudlaşdırır, uşaqların bilik və bacarıqlarının inkişafına mənfi təsir göstərə bilər. Bəs kiçik məktəblərin fəaliyyəti uşaqların sosial və akademik inkişafına necə təsir edir?

Məsələ ilə bağlı təhsil mütəxəssisi Elçin Əfəndi “Azərbaycan müəllimi”nə bildirib ki, cənab nazirin də qeyd etdiyi kimi, bəzi təhsil müəssisələrində şagird sayı olduqca azdır: “Belə müəssisələrdə auditoriyalarda 2-3, bəzən 4-5, maksimum isə 8-9 şagird olur. Nəticə etibarilə ümumi şagird sayı az olduğu üçün inkişaf, sosial rəqabət və sosial mühit yaratmaq çətinləşir. Eyni zamanda, şagird sayının az olması maliyyə xərclərinin yüksək olmasına səbəb olur. Məsələn, paytaxtda 2-3 min şagirdin təhsil aldığı məktəblər var ki, onların xərcləri şagird sayı az olan məktəblərin xərcləri ilə bərabərdir. Təbii ki, belə hallarda optimallaşdırılma prosesi həyata keçirilməlidir. Bu zaman şagirdlərin yaxın məsafədəki məktəblərə daşınması daha məqsədəuyğundur. Buradakı əsas məqsəd təhsil keyfiyyətini artırmaq, şagirdləri daha sosial mühitdə inkişaf etdirməkdir”.

“Auditoriyada 5 şagird olsa, interaktiv dərslər və qrup işi təşkil etmək çətinləşir”

Onun sözlərinə görə, 5-10 şagirdli məktəblərdə keyfiyyətli təhsil vermək həqiqətən çətindir: “Bəzən şagirdlərdə maraq olmur, bəzən isə müəllimlərdə motivasiya çatışmazlığı yaranır. Auditoriyada 5 şagird olsa, interaktiv dərslər və qrup işi təşkil etmək çətinləşir. Minimal qrup sayı 3–4 nəfər olmalıdır ki, rəqabət və stimullaşdırma mümkün olsun. Az şagirdli dərslərdə rəqabət zəif olur və bu, şagirdlərin nəticələrinə mənfi təsir göstərir. Müəllimlər müəyyən qruplarda dərs keçmək istəsələr də, az şagird olduğu üçün qrup işini tam effektiv təşkil etmək mümkün olmur. Bu, təhsil prosesində stimullaşdırma və motivasiyanın azalmasına səbəb olur. Bəzən şagirdlər düşünürlər ki, onsuz da auditoriyada şagird azdır, bu gün dərsə getməsəm də olar. Və ya müəllim düşünür ki, dərsimi başqa müəllim də keçə bilər. Beləliklə, həmin təhsil müəssisəsində siniflərdə təhsilin keyfiyyəti yüksək olmur. Bu, həm maliyyələşmədə, həm də təhsil göstəricilərində çətinlik yaradır. Təbii ki, burada müəllim çatışmazlığı məsələsi də mövcuddur. Bəzən təhsilverənlər ixtisasca müəllim olmadığından, qeyri-ixtisas müəllimləri siniflərə daxil olur. Nəticədə, şagirdlər arasında sosial mühit formalaşa bilmir. Rəqabətli və stimullaşdırıcı mühitin çatışmazlığı şagird nəticələrinə mənfi təsir göstərir. Rəqabət olan yerdə nəticələr də yüksək olur”.

E.Əfəndi vurğulayıb ki, belə məktəblərin saxlanılması məqsədəuyğun deyil: “Daha məqsədəuyğun yol şagirdləri daha böyük tutumlu məktəblərə yönləndirməkdir. Əgər bu mümkün deyilsə, beynəlxalq təcrübədə olduğu kimi, distant təhsil və ya şagirdlərin bir ünvandan digərinə daşınmasını təmin edən servis xidmətləri təşkil edilə bilər. Məsafə 5-10 kilometrdirsə, servis xidməti ilə şagirdlər böyük məktəbə aparılıb gətirilə bilər. Bu, həm maliyyə baxımından səmərəli olar, həm də şagirdlərin sosiallaşmasına və pedaqoji keyfiyyətin yüksəlməsinə şərait yaradar.

Düşünürəm ki, biz də bu təcrübədən faydalana bilərik. Bir şagirdin maliyyələşməsi dövlət büdcəsinə daha çox ziyan verir; 5-10 şagirdli məktəblərə çəkilən xərclərin bir hissəsi ilə servis xidməti təşkil etmək daha əlverişlidir. Məsələnin optimal həlli kimi mən distant təhsilin üzərində dayanıram. Əgər servis xidmətini təşkil etmək mümkün deyilsə, distant təhsildən faydalanmaq məqsədəuyğundur. Onsuz da dövrümüz texnologiya tələb edir. Bundan əlavə, müxtəlif siniflər üzrə dərslərin bərabər şəkildə təşkil edilməsi də mümkün olur.

Nəticədə, şagirdlərin daha böyük və sosial baxımdan zəngin mühitdə təhsil alması həm təhsilin keyfiyyətini artırır, həm də ümumi xərclərin səmərəli istifadəsinə şərait yaradır”.