Qalib Nəbiyev: Peşə Təhsil Mərkəzində turizm istiqamətli yeni infrastruktur qurulacaq - MÜSAHİBƏ

Tədris ilində bir yarımilin sonuna yaxınlaşırıq. İl ərzində fəaliyyəti ilə müzakirə yaradan, diqqət çəkən müəssisələrdən biri - Qəbələ Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzi bu il hansı uğurlara imza atıb?

“Azərbaycan müəllimi”nin müsahibi Qəbələ Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzinin direktoru Qalib Nəbiyev nəinki görülən, görüləcək işlərdən də danışıb.

- Qəbələ Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzi peşə təhsili müəssisələri arasında seçilir. Fəaliyyətinizdəki fərqiniz qəbul nəticələrində də göründü? Tələbə qəbulunun nəticələri gözlədiyiniz kimi oldu?

- Bəli, Qəbələ Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzinə tələbə qəbulu nəticələri bütövlükdə gözlənildiyi kimidir. Hətta deyərdim ki, builki nəticələr əvvəlki illərlə müqayisədə daha stabil oldu. Həm ümumtəhsil məktəblərinin məzunlarının, həm də ikinci peşə əldə etmək istəyənlərin fəallığı müşahidə edildi və bu aktivlik qəbul dinamikasına müsbət təsir göstərdi. Plan yerləri, demək olar ki, doldu. Bu tədris ilinə 1161 nəfər tələbə ilə başlamışıq. Ümumi qəbul planı 1100 nəfər idi və bu planın 70.3 faizi icra olunub. Yüksək texniki peşə ixtisasları üzrə isə nəticələr daha yüksəkdir. Bilirsiniz ki, subbakalavr dərəcəsi verən yüksək texniki peşə (YTP) təhsilinə tələbat ildən-ilə artır. Hər il əmək bazarını araşdıraraq ən çox ehtiyac hiss edilən ixtisasları müəyyənləşdirib sifariş veririk. Bu il üçün qəbul planı 180 yer idi, 166 nəfər qəbul olub. Yekun olaraq, faiz nisbətilə YTP ixtisasları üzrə qəbul planı 92 faiz yerinə yetirilib.

- Bildiyimizə görə, dual təhsil proqramı üzrə yenilikləriniz olub…

- Bəli, bu istiqamətdə fəaliyyətimizi uğurlu hesab edirəm. Dual modelinə yeni ixtisaslar cəlb etdik. Həmin ixtisaslar əmək bazarının tələb etdiyi sahələr üzrədir. İşəgötürənlərlə əməkdaşlıq mexanizmini gücləndirdik. Bununla da  təcrübə müddətlərinin optimallaşdırılması və tələbələr üçün mentor sisteminin tətbiqinə nail olduq. Təhsil alan tələbələrin işlə təminat səviyyəsini də qaldırmışıq. Müəssisələrdə qiymətləndirmə və səriştələrin təsdiqi üçün vahid qiymətləndirmə çərçivəsinin tətbiqinə nail olmuşuq. Təcrübə prosesinin elektron şəkildə izlənməsi üçün monitorinq aləti hazırlamışıq.

Bütün ixtisaslar üzrə müraciətlər olub, ancaq bəzi ixtisaslar üzrə say qrup açmağa yetməyib

- Hər il tələb olunan ixtisasları araşdıraraq müəyyənləşdirdiyinizi dediniz. Maraqlıdır, bu il tələbata görə açılan yeni ixtisaslar hansılar oldu?

- Bu il ilk dəfə olaraq “Satış və marketinq” və “Tədbir təşkili və idarə edilməsi” kimi yeni YTP ixtisasları üzrə qəbul həyata keçirildi və maraq gözləniləndən yüksək oldu. Ümumiyyətlə, deyə bilərəm ki, regionda peşə təhsilinə maraq çox artıb.

- Maraq başqa hansı ixtisaslarda müşahidə edilir?

- Ən yüksək maraq turizm, kompüter sistemləri və proqram təminatı, eləcə də avtomobil təmiri istiqamətləri üzrə ixtisaslarda qeydə alınıb. Bununla yanaşı, “Laborant mikrobioloq”, “Avtomobil üzrə elektrik”, “Aşpaz”, “Bərbər-vizajist-manikürçü” kimi texniki peşə ixtisaslarına müraciət sayı da digər ixtisaslarla müqayisədə daha intensiv olub.

- Plan yerlərinin əksəriyyətinin dolduğunu dediniz, boş qalan yerlər hansı ixtisaslar üzrədir?

- Texniki sahələr üzrə müəyyən boş yerlər qalıb. Sənaye və aqrar sahə üzrə bəzi ixtisaslarımızda da yerlər dolmayıb.

- Səbəbi nədir, sizcə?

- Bu, regionda həmin sahələrə marağın hələ də məhdudluğu ilə bağlıdır. Halbuki onlar tələb olunan ixtisaslardır və biz ehtiyaca uyğun sifariş vermişdik. Kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərindən aldığımız rəylərə əsaslanaraq bu ixtisasları açmağa qərar verdik. Tələbə qəbulu zamanı bütün ixtisaslar üzrə müraciətlər olub, ancaq bəzi ixtisaslar üzrə say qrup açmaq üçün yetərsiz sayılıb. Çünki qaydalara görə, qrup açmaq üçün 15 nəfər olmalıdır. Məsələn, 1 illik “Geniş profilli traktorçu-maşinist, təmirçi-çilingər”, “Bərbər”, “Əməliyyatçı-mühasib”, “Avtomobil üzrə elektrik”, “Baytar texniki” (dual), “Elektrik sayğacları texniki” (dual) və “Mühafizəçi” (dual) ixtisaslarından elələri olub ki, 12 nəfər qəbul olub, amma 15 nəfər tələbinə görə qrupu aça bilməmişik. Amma bu, o demək deyil ki, bu ixtisasları növbəti il sifariş verməyəcəyik, çünki həmin ixtisaslar üzrə kadrları əmək bazarı tələb edir. Ona görə də bu ixtisaslar üzrə təbliğatı düzgün quracaq, təşəkküllü bir təşviqat kampaniyası aparacağıq. Əmək bazarının tələbinə uyğun həmin ixtisasların açılmasında maraqlıyıq. Aqrar sahədə ixtisaslara marağın artması, mütəxəssislərin sayının çoxalması vacibdir. Düzdür, bu sahəyə maraq xeyli artıb. Əvvəllər 1 ixtisasa doluluğu təmin edə bilmirdiksə, hazırda 5-6 ixtisasa maraq yaranıb.

Peşə təhsili alan qızların sayı artıb

- 2025/2026-cı tədris ilində ölkə üzrə peşə təhsili müəssisələrinə qəbul olunanların arasında qadınların sayı artıb. Bu nisbət Qəbələdə necədir?

- Qəbələdə də eyni tendensiya müşahidə olunub və qadınların peşə təhsilinə marağı ötən illə müqayisədə artıb. Xüsusilə “Bərbər–vizajist–manikürçü”, “Laborant-mikrobioloq”, “Aşpazlıq”, “Turizm təşkilatçısı”, “Veb dizayner və proqram təminatçısı” kimi texniki və xidmət sahələrinə müraciətdə qızların aktivliyi nəzərə çarpıb. Bu il qəbul olunan tələbələrin ümumi sayında qadınların payı 264 nəfər, yəni 34.2 faiz təşkil edib.

Qızlar üçün yataqxana niyə yoxdur?

- Qızların sayı çoxalır, amma mərkəzin yataqxanası, sadəcə oğlanlar üçündür. Qızlar üçün yataqxana planı fikri də olduğunu bilirik. Bu fikir nə vaxt reallığa çevriləcək?

- Tədris ili üçün 84 nəfərlik yataqxana təmir edilərək tələbələrin istifadəsinə verilib. Hazırda mövcud yataqxana yalnız oğlanlar üçün nəzərdə tutulub. Qız tələbələr üçün ayrıca yataqxana hələlik planlaşdırılmır. Lakin gələcək üçün nəzərdə tutulub. Türkiyə ilə peşə təhsili sahəsində əldə olunan anlaşmaya əsasən, Qəbələ Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzinin bazasında yeni modeldə, turizm istiqamətli tamamilə yeni infrastruktur qurulacaq. Həmin infrastrukturda təcrübə hoteli, 3 emalatxana, həm oğlanlar, həm də qızlar üçün yataqxananın tikilməsi nəzərdə tutulub. Lakin bu razılığın nə vaxt reallaşacağı barədə hər hansı məlumatımız yoxdur. Həmin infrastrukturu Azərbaycan quracaq, avadanlıqlarla isə Türkiyə təmin edəcək.

- Qızlar üçün yataqxananın olmamasının səbəbi nədir, sayları azdır, yoxsa müraciət edən yoxdur?

- Sayları az deyil, yuxarıda dediyim kimi, qadınların peşə təhsilinə marağı ötən illə müqayisədə çox artıb. Müraciət də çoxdur. Amma bu müraciətlərə müsbət cavabn verməyə infrastrukturumuz imkan vermir. Peşə Təhsilinin İnkişafı Fondu ilə hazırda danışıqlar apararaq mövcud vəziyyətdən çıxış yolu tapmağa çalışırıq. Müzakirə etdiyimiz əsas məsələ isə konteyner tipli yataqxanaların quraşdırılması planlaşdırılır. Həmin turizm subyektlərinin yay aylarında bizə gəlir gətirəcəyini də düşünərək yataqxanaların quraşdırılmasını nəzərdə tuturuq. İlkin danışıqlar gedir.

- Peşə Təhsilinin İnkişafı Fondu ilə başqa, yəni reallaşdırılan əməkdaşlıqlarınız varmı?

- Əlbəttə, hazırda məhz fondun dəstəyi ilə Qəbələ Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzində meyvə qurutma məntəqəsi yaradılır. Artıq tender başa çatıb, proses icra mərhələsindədir. Qəbələ Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzinin təlim-təcrübə ərazisində, o cümlədən regionda meyvə-giləmeyvələrin qurudularaq qablaşdırılması mərkəzin büdcədənkənar gəlirinin artmasına səbəb olacaq. Bu fikrin reallaşdırılması meyvə qurutma operatorluğu, yaxud  praktiki ola biləcək bir necə başqa ixtisasın yaranmasına da şərait yaradacaq. Yəni bu kimi fəaliyyətlər gəlir gətirən sahələrin inkişafı ilə yanaşı, yeni ixtisasların yaranmasına şərait yaradacaq. Beləliklə, regionda bu sahədə olan boşluğu dolduracaq, meyvə-giləmeyvələrin çürüyüb zay olmasının qarşısını alacaq, qurudulub-qablaşdırılaraq bazara çıxarılmasına nail olacağıq.

Uzunmüddətli layihələrin bir qismi gələn ilə qalıb

- 2025-ci il yekunlaşır. Bu il üçün nəzərdə tutulan planlar reallaşdırılıb? 

- 2025-ci il üçün nəzərdə tutulan fəaliyyətlərin əksəriyyəti uğurla icra olunub. Tədris prosesinin yenilənməsi, əməkdaşlıq şəbəkəsinin genişləndirilməsi, yeni layihələrin tətbiqi və tələbələrlə iş istiqamətində əsas hədəflərə nail olunub. Ötən illərlə müqayisədə mərkəzin fəaliyyəti yüksək qiymətləndirilə bilər. Məsələn, məzun buraxılışı 562 nəfər olub. Məzunlarımızın “Gənclərin Biznes Emalatxanası” layihəsindən maksimum yararlanması təmin edilib, 29 məzunumuz avadanlıqla təmin olunub. Satınalma planı 69 faiz icra edilib. İşçi heyətinin motivasiyası və sosial dəstəyi 20 faiz artırılıb. Əməkdaşlıq sahəsində yeni müqavilələr və birgə layihələr həyata keçirilib. İl ərzində müxtəlif ixtisaslar üzrə 7 qısamüddətli kurs təşkil olunub. Yekun qiymətləndirməyə görə, mərkəz fəaliyyət planının təxminən 80 faizini uğurla icra edib. Uzunmüddətli layihələrin bir qismi isə növbəti ilə keçir və onların icrası da davam etdiriləcək.

“Kibertəhlükəsizlik” laboratoriyası quraşdırılacaq

- Yeni ildə, sadəcə bu ildən qalanları tamamlayacaqsınız, yoxsa başlamağı planlaşdırdıqlarınız da var?

- Əlbəttə, başlamağı planlaşdırdıqlarımız işlər də var. Bunlar əsasən mərkəzin fəaliyyət planına və strateji inkişaf planına uyğun olaraq həyata keçiriləcək. Məsələn, yeni tədris modullarının tətbiqi və praktik təlimlərin gücləndirilməsi, müəllimlər üçün yerli və beynəlxalq təlim proqramlarının təşkil edilməsi, regional işəgötürənlərlə əməkdaşlığın genişləndirilməsi və birgə layihələrin icrası nəzərdə tutulub. Rəqəmsal bacarıqlar üzrə qısa kurslar açacağıq. Mərkəzin infrastrukturunda yeni emalatxanalar və tədris laboratoriyaları qurulacaq. Bütün bu yeniliklər tələbələrin əmək bazarına daha təcrübəli atılmasını, həmçinin mərkəzin strateji məqsədlərinə uyğun inkişafını təmin edəcək.

- Yeni emalatxanalar hansı istiqamət və ixtisaslar üzrə olacaq?

- Texniki və xidmət sahəsi üzrə yeni praktik təlim məkanlarının yaradılması planlaşdırılır. Tədris ili ərzində “Kibertəhlükəsizlik” laboratoriyası quraşdırılacaq. Bu emalatxanaların məqsədi tədris edilən ixtisasların müasir avadanlıqla təchizatını təmin etməkdir.

- Qəbələdə özəl şirkətlərlə birgə emalatxanaların qurulması planlaşdırılırmı?

- Bəli. Özəl sektorla birgə birgə emalatxanaların yaradılması mərkəzin strateji hədəflərindən biridir. Turizm, aşpazlıq, texniki xidmət və avtomobil sahəsi üzrə şirkətlərlə danışıqlar aparılır. Bu emalatxanalar tələbələrin real istehsalat mühitində praktiki bacarıq qazanmasına şərait yaradacaq.

- Xaricdə təlim və təcrübə planları nədən ibarətdir?

- Hazırda Mərkəzin Türkiyə Respublikası və Almaniya ilə tələbələr üçün beynəlxalq təcrübə proqramlarının təşkili üzrə əməkdaşlıqları davam edir. Bununla yanaşı, müəllim heyətimizin Türkiyə və Belarusda peşə təhsili sahəsi üzrə təcrübə mübadiləsi proqramlarında iştirakı təmin edilib. Gələcəkdə əməkdaşlıq xəritəsinin daha da genişləndirilməsi, xüsusilə müxtəlif Avropa ölkələrində həm müəllim, həm də tələbələr üçün yeni təlim və təcrübə mübadiləsi proqramlarının həyata keçirilməsi planlaşdırılıb. Məqsəd beynəlxalq təcrübəni peşə təhsilində tətbiqi və müasir standartlara uyğun kadr hazırlığını təmin etməkdir.

Müəllimlərin illik fəaliyyət və kompetensiya qiymətləndirmələri aparılır

- Müəllimlərinizin keyfiyyət göstəriciləri qane edirmi? Bu istiqamətdə hansı tədbirlər olacaq?

- Mərkəzin pedaqoji və inzibati heyətinin keyfiyyət göstəriciləri ümumilikdə qənaətbəxşdir və müasir əmək bazarının tələblərinə uyğun ixtisaslı kadrların hazırlanması üçün yetərlidir. Son illərdə mərkəzə ilbəil yeni ixtisaslı kadrların qoşulması, həmçinin yaradılan yeni ştatlar üzrə mütəxəssislərin cəlb edilməsi tədrisin keyfiyyətinə müsbət təsir göstərir. Həmin kadrlar təhsilalanların əmək bazarına hazırlanması istiqamətində təhsilverənlərlə birgə fəaliyyət göstərir və praktik yönümlü təlimlərin təşkilində fəal iştirak edirlər. Eyni zamanda, mərkəzdə müəllim heyətinin davamlı inkişafı prioritet istiqamətlərdəndir. Bu məqsədlə illik fəaliyyət və kompetensiya qiymətləndirmələri aparılır, müəllimlərin fərdi inkişaf planları hazırlanır, təlimlər, seminarlar və mentorluq sessiyaları keçirilir, tədris prosesini təkmilləşdirən yeni metodik materiallar hazırlanır. Təhsilverənlərin beynəlxalq və ixtisasartırma təlimlərinə cəlb olunması strateji planımıza daxil edilib. Bununla yanaşı, Peşə Təhsili üzrə Dövlət Agentliyində mütəmadi olaraq müxtəlif istiqamətlər üzrə ixtisasartırma proqramları təşkil olunur. Əsas məqsəd həm tədrisin keyfiyyətini yüksəltmək, həm də müəllimlərin peşəkar kompetensiyasını davamlı şəkildə gücləndirməkdir.

Ümumi təhsildə tətbiq olunan islahatların bir qismi peşə təhsili üçün də aktualdır

- Ümumi orta təhsil müəssisələrində nəzərdə tutulan dəyişikliklər peşə təhsilində də reallaşdırıla bilərmi? Müəssisədə saathesabı və ştatlı müəllimlər varmı? 
  
- Bəli, ümumi təhsildə tətbiq olunan islahatların bir qismi peşə təhsili üçün də aktualdır. Xüsusilə kurikulum yenilənməsi, rəqəmsal bacarıqların gücləndirilməsi və praktiki təlimin artırılması istiqamətində uyğunlaşdırmalar mümkündür. Mərkəzdə həm ştatlı müəllimlər, həm də saathesabı əsasda çalışan mütəxəssislər fəaliyyət göstərir. Bu, ixtisas üzrə təcrübəli mütəxəssislərin real sektor təcrübəsini tədrisə tətbiqinə imkan verir.