İnklüziv təhsildən inklüziv cəmiyyətə – BSU-da beynəlxalq konfrans

İnklüziv təhsildən inklüziv cəmiyyətə – BSU-da beynəlxalq konfrans 

Aprelin 10-da Bakı Slavyan Universitetində (BSU) “İnklüziv təhsildən inklüziv cəmiyyətə: bərabər imkanlar və dayanıqlı inkişaf" (İTİC 2025) III Beynəlxalq Elmi Konfransı keçirilib. 

“Azərbaycan müəllimi” xəbər verir ki, BSU tərəfindən artıq 3-cü dəfədir keçirilən konfrans inklüziv təhsilin təşkilində məzmun və təlim texnologiyalarının tətbiqi, səriştə əsaslı kadr hazırlığı, eləcə də cəmiyyətin dayanıqlı inkişaf hədəflərinə (SDG) çatmaqda təhsil müəssisələrinin təcrübələrinin öyrənilməsi və müzakirəsinə həsr olunub. 

Tədbir Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himninin səsləndirilməsi və şəhidlərimizin əziz xatirəsinin bir dəqiqəlik sükutla yad edilməsi ilə başlayıb.

Tədbirin açılışında ölkəmizdə inklüziv təhsil sahəsində görülmüş işlər barədə məlumat verilib. Qeyd olunub ki, ölkəmizdə inklüziv təhsiliin inkişaf etdirilməsi bir sıra dövlət sənədlərində təsbit olunub. İnklüziv təhsil üzrə əvvəlki konfransların statistikasına əsasən, bu tədbirə ildən ilə maraq artır. Bildirilib ki, inküziv təhsilə dair ənənəvi tədbirlərə 3 il əvvəl respublika praktik konfransı kimi start verilib. İlk konfransa 200-dən artıq elmi məqalə təqdim edilib, onlardan 109-u redaksiya heyətinin müsbət rəyi ilə elmi topluda dərc olunub. 2024-cü ildə keçirilmiş II respublika konfransına 310 məqalə göndərilib, onlardan 129-u inklüziv təhsilin aktual məsələlərini əhatə edən məqalələr kimi elmi topluda yer alıb. Bu il təşkil olunan III Beynəlxalq konfransa isə 200-ə yaxın elmi məqalə təqdim edilib, redaksiya heyətinin qərarı ilə 159 məqalə müzakirə üçün bölmə iclaslarına tövsiyə olunub. 

Konfransda millət vəkilləri, Elm və Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın üzvləri, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti, Naxçıvan Dövlət Universiteti, Bakı Dövlət Universiteti, Qarabağ Universiteti və digər ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinin professor-müəllim heyəti, təhsil mütəxəssisləri, tələbələr iştirak ediblər. Tədbirdə Özbəkistanın Nizami adına Daşkənd Dövlət Pedaqoji Universiteti, Polşanın Texnologiya Universiteti, Qdansk Universiteti, Finlandiyanın "EduCluster” təşkilatı, eləcə də İtaliyanın Roma Məktəb Direktorları Assosiasiyasının nüfuzlu elm və təhsil nümayəndələri də təmsil olunub.

Ehtiyacları imkanlara çevirən inküziv təhsil 

Bakı Slavyan Universitetinin rektoru Anar Nağıyev salamlama çıxışında qeyd edib ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən inklüziv cəmiyyətin qurulması, təhsildə inklüzivliyin təmin olunması istiqamətində davamlı dövlət proqramları həyata keçirilir. Prezident İlham Əliyev tərəfindən imzalanmış 2000-ci ilin 2 fevral tarixli “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”də qeyd edildiyi kimi, dinamik, inklüziv və sosial ədalətə əsaslanan cəmiyyət quruculuğu, rəqabətli insan kapitalının formalaşması, müasir innovasiyalar kimi məsələlər yeni dövrdə Azərbaycanın qarşısında duran mühüm prioritetlərdir. Dövlətimizin yüksək rifah cəmiyyətinin qurulması istiqamətində apardığı siyasət ali təhsil müəssisələrində kadr hazırlığı, insan kapitalının formalaşması, iqtisadiyatın və cəmiyyətin bütün sahələrində dəyər yaradacaq inklüziv cəmiyyətin formalaşmasına öz töhfəsini verəcək müəllim kadrlarının hazırlanması məsələsini qarşımızda əsas hədəflərdən biri kimi müəyyən edir. 2013-cü ildə təsdiq edilmiş “Təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”, 2007-ci ildə təsdiq edilmiş “2018–2024-cü illərdə Azərbaycan Respublikasında sağlamlıq imkanları məhdud şəxslər üçün inklüziv təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Proqramı” kimi strateji sənədlər fəaliyyətimizin təşkili üzrə mühüm tələbləri müəyyən edir. Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın rəhbərliyi altında Heydər Əliyev Fondunun həyata keçirdiyi layihələr təhsil müəssisələrinin inkşafına xidmət edir. Ölkə rəhbərliyinin həyata keçirdiyi inklüziv siyasət ali təhsil müəssisələrində fəaliyyətimizin təşkili, pedaqoji kadr hazırlığı nümunəsində müasir tələblərə cavab verən yüksəkixtisaslı, səriştəəsaslı təhsil proqramları vasitəsilə formalaşdırılmış, dərin bilik və bacarıqlara sahib kadr hazırlığı məsələsini əsas hədəflərimizdən biri kimi müəyyən edir. 

A.Nağıyev qeyd edib ki, “digər ali təhsil müəssisələri kimi BSU-da da təhsildə yeni məzmunun yaradılması və inkişafı istiqamətində işlər görülür, ölkəmizin bütün regionlarını əhatə edən inklüziv təhsilə dair konfranslar həyata keçiririk. Bu konfrans BSU-nun vizit kartlarından birini təşkil etməklə gələcək işlərimizin tərkib hissəsidir. Çox məmnunam ki, bu konfrans getdikcə beynəlmiləlləşir və daha çox peşəkar mütəxəssislərin toplaşdığı müzakirə platformasına çevrilir. Böyük məmnuniyyətlə qeyd etmək istəyirəm ki, ötən il olduğu kimi, bu il də konfransımız öz beynəlxalq statusunu qorumaqdadır”.  

Rektor inklüziv təhsilə həsr olunmuş respublika konfransları çərçivəsində son illər bu sahədə həyata keçirilmiş çoxsaylı tədbirlər barədə məlumat verib. İnklüziv təhsilin təşkilinə dair bir sıra ali təhsil müəssisələri, xüsusilə Naxçıvan Dövlət Universiteti, Bakı Dövlət Universiteti, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti ilə müxtəlif təşəbbüs və layihələr üzrə birgə iş aparılıb. Xüsusən də NDU ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının bütün ərazisi üzrə pedaqoji işçilər üçün təşkil olunmuş tədbir inklüziv təhsil sahəsində ehtiyacların müəyyən olunması və kadr hazırlığı prosesində əmək bazarının tələblərinin təhlili baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bakı Şəhər Təhsil İdarəsinin dəstəyi ilə Autizm Mərkəzi ilə sıx əməkdaşlıq qurulub. DOST Mərkəzi ilə inklüziv təhsil layihələrinə həsr olunmuş birgə tədbirlər təşkil olunub. Bundan əlavə, BSU tələbələrinin xarici ölkələrdə inklüziv təhsilə dair təlimlərdə iştirakına dəstək göstərilib. İnklüziv təhsilə dair biliklər ali məktəbin “İbtidai sinif müəllimliyi” ixtisası üzrə bütün tədris proqramı və sillabuslarında öz əksini tapıb. Qarşıda bu sahədə müvafiq təkmilləşdirmə işlərinin aparılması durur. Rektor əlavə edib ki, inklüzivlik təhsilin əsas məsələsidir. Mövcud ehtiyacları imkanlara çevirə biləcəyimiz təqdirdə hər birimiz, bütün fərdlər, bütün cəmiyyət, dövlət qazanacaq.  

Daha sonra çıxış edən Özbəkistanın Nizami adına Daşkənd Dövlət Pedaqoji Universitetinin rektoru Abdulqafar Qırğızbayev rəhbəri olduğu ali təhsil müəssisəsinin professor-müəllim heyətinin salamlarını çatdırıb. Qeyd edib ki, iki ölkənin dövlət səviyyəsində yüksək əməkdaşlığı xalqlarımızı daha da yaxınlaşdırıb. Bu əməkdaşlıq təhsil sahəsində də əlaqələrin genişlənməsinə təsir göstərib. Azərbaycan və Özbəkistan qardaşlıq əlaqələrinin yüksək səviyyəsindən məmnunluqla danışan qonaq rektor bu münasibətlərin min illik tarixə söykəndiyini bildirib. 

İnklüzivlik daha geniş məna daşıyır

Tədbirdə çıxış edən Naxçıvan Dövlət Universitetinin rektoru Elbrus İsayev qeyd edib ki, BSU-nun dəstəyi ilə artıq bir neçə ildir ki, keçirilən konfrans öz coğrafiyasını genişləndirib. İnklüziv təhsilin beynəlmiləlləşməsi və eyni zamanda milli prioritetlərin formalaşması üçün bu tərkibdə heyətin konfransda iştirakı sevindiricidir. Bu əməkdaşlıq inklüziv təhsil proqramlarının hazırlanmasında mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bu isə o deməkdir ki, konfrans öz uğurlu nəticəsini ortaya qoyub. İnklüzivlik, xüsusən təhsildə inklüzivlik bu gün cəmiyyətin bütün təbəqələrini düşündürür.

“Bugünkü tədbirdə inklüziv təhsil sahəsində çalışan mütəxəssislər iştirak etsə də, gələcəkdə onların arasında ailələri də görə biləcəyik. Çünki inklüziv təhsil bütövlükdə bütün cəmiyyəti düşündürən bir problemdir. İnlüzivlik dedikdə, bir çoxları qüsurlu uşaqlarla işi başa düşür. Ancaq inklüzivlik fiziki qüsurlu deyil, daha geniş məna daşıyır, təhsilin çoxsaylı aspektlərini əhatə edir. Bərabərlik dedikdə, söhbət təhsildə daha bərabər imkanların təmin olunmasından gedir. Azərbaycan tolerant ölkədir və tarixən də bərabər imkanlar bizim ölkəmizdə mövcud olub. Bunun oturuşmuş sistemi var”. 

Rektor qeyd edib ki, inklüziv təhsillə bağlı ölkə başçısı tərəfindən təsdiq olunuş dövlət sənədlərindən irəli gələn vəzifələr müəyyənləşib. Ötən müddət ərzində inklüziv təhsil sahəsində təlimlər keçirilib və bu 3 istiqaməti əhatə edib: maarifləndirmə, təlimlər və metodiki dəstək. E.İsayev əmin olduğunu bildirib ki, III beynəlxalq konfrans inklüziv təhsil sahəsində məhz metodiki dəstəyin göstərilməsində böyük töhfələr verəcək. NDU-da inklüziv təhsil mərkəzinin açıldığını deyən rektor Bakı Slavyan Universitetinin inklüziv təhsilə töhfəsini yüksək qiymətləndirib. 

İnklüzivlik yaradan ali məktəb

Milli Məclisin deputatı Nigar Məmmədova öz çıxışında inklüziv cəmiyyətin inkişafına verdiyi dəstəyə görə Bakı Slavyan Universitetinə minnətdarlığını çatdırıb və BSU-nun inklüzivlik yaradan ali məktəb statusunu qeyd edib. “Çünki təhsildə inküzivliyə həsr olunmuş bu beynəlxalq konfrans uğurlu platformadır, həm də inklüzivliyi təşviq və təşkil edən bir paltformadır”. BSU-nun inklüziv cəmiyyətin inkişafına böyük diqqət yetirdiyini bildirən N.Məmmədova deyib ki, bu platforma onu göstərir ki, BSU inklüzivliyi artıq ölkənin kənarlarına çıxara bilib. Millət vəkili əlavə edib ki, artıq ənənəvi şəkildə keçirilən konfrans beynəlxalq miqyas alıb, inklüzivliyə dair burada keçirilən müzakirələr səmərəli qərarların qəbuluna imkan verir. “İnklüzivlik dünyəvi bir anlayışdır, inklüzivlik əhalinin bütün təbəqələrinin eyni hüquqlara malik olması, əlçatanlığın təmin olunması baxımından daha geniş anlayışdır. Çünki biz burada həmrəyliyi, birliyi görürük və həmrəylik çərçivəsində inklüziv cəmiyyətin inkişafına öz töhfəmizi veririk”. 

Millət vəkili Azərbaycanda inklüziv cəmiyyətin əhatəliliyinin genişləndiyini deyib. Bu isə ölkəmizdə inklüzivliyin coğrafiyasının genişləndirilməsi deməkdir. “Biz inklüzivlik dedikdə, həssas əhali qruplarını nəzərdə tuturuq. Öz sosial statusu, psixoloji durumuna görə məhz daha çox diqqət və qayğıya ehtiyacı olan həssas əhali qruplarının inklüziv cəmiyyətdə əsas problemi sosial təcriddir. Bu sosial təcridi aradan qaldırmaq üçün dövlətimiz tərəfindən mühüm strategiyalar hazırlanıb. Bu strategiyanın qolları var, istər məşğulluq sahəsində, istər sosiallaşma sahəsində. Aparıcı qollardan da biri məhz inklüziv təhsildir. İnklüziv təhsil eyni zamanda bərabər hüquqları təmin etməklə təhsilə çıxış deməkdir. İnklüziv təhsil tipik və atipik qruplar arasında sosiallaşmanı təmin etməkdir”.

İnklüziv uşaqların təhsili ilə bağlı böyük bir layihə həyata keçiriləcək

Məktəbəqədər və Ümumi Təhsil üzrə Dövlət Agentliyinin (MÜTDA) direktor müavini, Bakı şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin müdiri vəzifəsini müvəqqəti icra edən Nərminə Hüseynova öz çıxışında konfransın əhəmiyyətli mövzuya həsr olunduğunu qeyd edərək ümumtəhsil müəssisələrində inklüziv siniflərin yaradılmasından bəhs edib. Bu layihənin ildən-ilə genişləndiyini bildirən N.Hüseynova cari ildən etibarən yeni bir layihə ilə əlaqədar böyük sorğu aparılacağını qeyd edib. Onun əsasında isə 2026-cı ildən başlayaraq inklüziv uşaqların təhsili ilə bağlı böyük bir layihə həyata keçiriləcək. “Biz sevinirik ki, universitetlərdə bu layihəyə maraq var. Universitetlərdə aparılan tədqiqatlar, eləcə də bu konfransın nəticələri bəhs etdiyim o bötük layihənin bir hissəsi olacaq”.

Cənubi Qafqazda ilk və yeganə inklüziv mərkəz

DOST İnklüziv İnkişaf və Yaradıcılıq Mərkəzinin direktoru Elnarə Ənsari çıxışında inklüzivliyə dair fərqli modeldən danışıb və qeyd edib ki, təmsil etdiyi qurum məhz belə fərqli mərkəzdir. Burada həssas təbəqələrdən olanların yaradıcı imkanların təşkilidir. “Əsasən yaradıcı potensialı olanlara DOST tərəfindən təlimlər keçirilir. Belə bir Mərkəzin yaradılması təşəbbüsü birinci xanım Mehriban Əliyevaya məxsusdur. Bu mərkəz Cənubi Qafqazda ilk və yeganə mərkəzdir. Bu mərkəzdə artıq 600 nəfər həssas qruplardan olanlar üçün təlimlər keçirilib. Biz inklüzivlik anlayışını regionlara da keçiririk. Mərkəzin artıq Azərbaycan regionlarının şöbələri, filialları açılıb. Biz həssas əhali qrupundan olan insanlar üçün yeni imkanlar yaradırıq. Mərkəzdə hazırlıq keçənlərə sertifikat verilir və onların məşğulluğunu təmin etməyə çalışırıq. Bizim üçün xoş faktdır ki, bizdə təlim keçənlər, artıq inklüzivlik üzrə mühüm bacarıqlara sahib mütəxəssislər artıq regionlarda təlimçi kimi çalışır və öz təcrübələrini paylaşırlar. Bizim mərkəzdə həm də sosial-pedaqoji dəstək də göstərilir. Burada bizə mütəxəssislər lazımdır. Mütəxəssislər isə sosial işçilər, psixoloqlar olmalıdır. Artıq DOST Mərkəzinə müraciət edən gənclərdə də bu sahəyə marağı görürük. Bizim mərkəzlərdə təcrübə proqramları təşkil olunur və ali məktəblərdən DOST mərkəzinə müvafiq müraciətlər daxil olunur. Onlar bizdə təcrübə keçmək istəyirlər. Bizm mərkəzlərdə DOST könüllüləri də fəal olaraq çalışırlar. Son 3 ildə 100-dən artıq tədbir keçirilib. DOST-un könüllüləri də bu prosesə cəlb olunub. Biz cəmiyyətimizdə həssas qrupa olan insanlara maksimum dəstək göstərməliyik”.

BP inklüziv təhsilə dəstəyini davam etdirəcək

Tədbirdə çıxış edən “BP”nin Xəzər regionu üzrə vitse-prezidenti Bəxtiyar Astanbəyli qeyd edib ki, inklüzivlik mövzusu son dövrlərdə bizim cəmiyyətdə, təhsil sektorunda tez-tez müraciət olunan mövzudur. “Sevindirici haldır ki, bu mövzuda getdikcə daha çox sadəcə tədbir təşkilatçılığı nöqteyi-nəzərindən deyil, eyni zamanda bu sahənin fərqli aspektlərinin araşdırılması, praktik tətbiqi və gündəlik həyatda, həm təhsil həyatımızda, həm də sosial həyatımızda fərqli aspektlərdən doğru-düzgün yanaşma təbliğ olunur. Bu sahədə Bakı Slavyan Universitetinin son illər ərzində atdığı addımları xüsusilə alqışlayır, təqdir edirik”.

BP rəsmisi qeyd edib ki, “neft şirkəti olaraq Azərbaycanda 30 ildən artıqdır ki, fəaliyyət göstərən BP cəmiyyətin sosial həyatında da fəal iştirak edir. Bu fəaliyyətlər bundan sonra da ən azı 25 il ərzində davam edəcək. “Bu müddət ərzində biz çalışmışıq ki, sadəcə ölkənin aparıcı neft-qaz layihələrinə töhfə verməklə kifayətlənməyək, eyni zamavda cəmiyyətin sosial həyatında  aktiv içtirak edək. İştirak etdiyimiz layihələrin əhəmiyyətli hissəsi təhsil layihələrini əhatə edir. Çünki biz inanırıq ki, cəmiyyətin davamlı və güclü inkişafı üçün təhsil sektoruna olan sərmayələr çox vacibdir. Təhsil sahəsinə edilən investisiyanın geridönüşü daha yüksəkdir. Bu gün təhsil sahəsinə diqqət yetirməklə cəmiyyətimizin daha güclü sütunlar üzərində inkafına töhfə vermiş olarıq. Bu sahədə fəaliyyətimizi təbii ki, Elm və Təhsil Nazirliyi ilə birlikdə həyata keçiririk, təhsil sahəsində atılan addımları dəstəkləməyə çalışırıq. Bizim dəstək həm məktəbəqədər, həm peşə təhsili, həm ali təhsil, həm kadrların peşə hazırlığı, həm universitetlərimizin texniki, kitabxana bazasının zənginləşməsi, həm də inklüziv təhsil və s. sahələri əhatə edir. İnklüziv təhsil sahəsində həyata keçirdiyimiz uğurlu layihələri şərti olaraq 6 qrupa bölürük: əmək bazarına rəqabətin artırılması istiqamətində həyata keçirilən layihə, ali təhsil sahəsində, peşə təhsili sahəsində, orta məktəblərdə, idman sahəsində və reabilitasiya mərkəzləri ilə həyata keçirilən layihələr. 

Əmək bazarında həyata keçirdiyimiz layihə rəqabətliliyin artırılması istiqamətində son 5-6 ildə olan layihələrdir. Bizim əmək bazarında inklüziv vətəndaşlarımız, inklüziv təhsilə ehtiyacı olan vətəndaşlarımızın rəqabətliliyinin artırılması üçün həyata keçirdiyimiz layihələrdən biri Britaniya Şurası ilə İT və ingilis dili kurslarının verilməsidir ki, onlar evdən və yaxud müəssisələrdən bilavasitə əmək bazarında iş tapa bilsinlər. Ali məktəb sahəsində müəyyən eksperimental layihələrin həyata keçirilməsi və kurikulumların təşkil olunması istiqamətində bərabər fəaliyyət göstəririk. Pedaqoji Universitetdə də bununla bağlı ayrıca təlimlər həyata keçirilir. İbtidai sinif müəllimləri üçün fakültativ təlimlər təşkil olunub. Onlar əlavə iş qabiliyyətlərinə yiyəlnmiş oldular. Bundan əlavə, peşə təhsili sahəsində kifayət qədər layihələr təşkil olunub. Orta məktəblərdə “Regional İnkişaf” İctimai Birliyi ilə müəllimlərimizin təhsil, bilik və bacarıqlarının artırılması üzrə layihələr icra olunub. İdman sahəsində, xüsusən də daun sindromlu vətəndaşlar üçün CüdoFederasiyası ilə inklüziv cüdo təlimlərinin metodologiyasının həyata keçirilməsi üzrə uğurlu layihəmiz olub. İnklüziv vətəndaşlarımızın əmək qabiliyyətliliyinin artırılması istiqamətində dəstəyimizi davam etdirmişik, çalışmışıq ki, bununla da ölkəmizdə inklüzivliyə dəstək olaq”. 

Daha sonra çıxış edənlər “Birgə və Sağlam” İctimai Birliyinin sədri Aytən Eynalova, Polşanın Kozsalin Texnologiya Universitetinin nümayəndəsi Adam Jageiello-Rusilovski, Finlandiyanın "EduCluster” şirkətinin adoptativ təhsil üzrə koordinatoru Heli Parhiala, İtaliyanın Roma Məktəb Direktorları Assosiasiyasının vitse-prezidenti, Roma Mozart Məktəbinin direktoru Jiovanni Cogliandro çıxış edərək inklüzüv cəmiyyət quruculuğunda inklüziv təhsilin rolundan, bu sahədə həyat keçirlən tədbirlərdən, gözləntilərdən danışıblar.  

Çıxışlarda inklüziv təhsilin cəmiyyət həyatının inkişafında dəyişdirici rolundan və ümumtəhsil məktəblərində inklüzivliyin təmin olunması, təhsilalanların yaradıcı və İKT bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi, bərabər imkanların yaradılmasının əhəmiyyəti qeyd olunub. İnklüzivliyin təmin olunmasında müvafiq tədris proqramlarının qəbulu və reallaşdırılmasının praktiki əhəmiyyəti, müəllimlərin mühüm rol oynadığı bildirilib. Qeyd edək ki, rəsmi çıxışlardan sonra “Təhsilin inklüziv modelləri: siyasət və təcrübə”, “İnklüziv və dayanıqlı universitetlər”, “İcma əsaslı inklüziv təhsil” mövzularında müzakirələr keçirilib.