Vüsalə Əliyeva: Bu il qrant qazananların əksəriyyəti ilk dəfə müraciət edənlərdir – MÜSAHİBƏ

Vüsalə Əliyeva: Bu il qrant qazananların əksəriyyəti ilk dəfə müraciət edənlərdir – MÜSAHİBƏ

Bir müddət əvvəl Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IX qrant müsabiqəsinin nəticələri elan olunub.

Bəs keçirilən qrant müsabiqənin əhəmiyyəti nədən ibarətdir və təhsilimizin inkişafına nə kimi fayda verir?

Elm və Təhsil Nazirliyinin Satınalmalar və qrantlar sektorunun müdiri Vüsalə Əliyeva “Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IX qrant müsabiqəsi”nin nəticələri, gözləntilər və gələcəkdə nəzərdə tutulan yeniliklərlə bağlı “Azərbaycan müəllimi”nə müsahibə verib:

– Müsabiqə necə keçdi, maraq hansı səviyyədə idi və qalib layihələri seçmək çətin olmadımı?

– Hər il olduğu kimi, bu il də Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IX qrant müsabiqəsinə maraq çox böyük oldu. Bu maraq, əslində, müəllimlərimizin və məktəblərimizin innovativ ideyalara, yeni yanaşmalara və inkişaf təşəbbüslərinə açıq olduğunu göstərir. Müsabiqəyə ümumilikdə 1500-dən artıq layihə təqdim olunmuşdu. Onların arasından yalnız 220 layihə uğur qazanaraq qalib elan edildi. Bu rəqəm müsabiqənin nə qədər ciddi rəqabət şəraitində keçdiyini göstərir. Təxminən hər yeddi layihədən yalnız biri qrant əldə edə bildi.

Qaliblər arasında həm müəllimlərin fərdi təşəbbüsləri, həm də məktəblərin təqdim etdikləri layihələr var. Bu, bir daha onu göstərir ki, müsabiqə təkcə fərdlərin yaradıcılığını deyil, həm də məktəblərin öz icmalarında olan problem və ehtiyacları müəyyənləşdirmək, çıxış yollarını müəyyən struktura malik layihə formatına keçirmək və həmin layihəni idarəetmək potensialını üzə çıxarır. Əslində, hər qalib layihə yalnız bir müəllimin və ya bir məktəbin uğuru deyil. Bu layihələr bütövlükdə təhsil sistemimizin inkişafına xidmət edən nümunəvi təşəbbüslərdir. Çünki hər bir ideya öz miqyasında təhsil ictimaiyyəti arasında yeni yanaşmaların yayılmasına, innovativ təcrübələrin tətbiqinə və təhsil keyfiyyətinin yüksəldilməsinə töhfə verir.

– Bəzən müəyyən narazılıqlar da olur. Xüsusən də müsabiqədə qalib olmayan namizədlərin sosial şəbəkələrdə müəyyən etirazlarının şahidi oluruq. Ümumiyyətlə, müsabiqə prosesi necə təşkil olunur?

– Müsabiqə prosesi çoxşaxəli və tam şəffaf şəkildə təşkil olunur. İlk mərhələdə iştirak etmək istəyənlər www.grants.edu.az elektron platformasında qeydiyyatdan keçir və layihə təkliflərini təqdim edirlər. Bu mərhələdə bütün məlumatlar elektron sistem üzərindən qəbul olunduğu üçün prosesin izlənməsi və nəzarəti də rahat şəkildə təmin edilir. Müsabiqə Fərdi layihələr və Ümumi təhsil müəssisələri kateqoriyaları üzrə həyata keçirilir. Fərdi layihələr kateqoriyasında təşkilati-hüquqi statusundan asılı olmayaraq ümumi təhsil müəssisələrində çalışan bütün təhsilverənlər iştirak edə bilirlər. Ümumi təhsil müəssisələri kateqoriyasında isə yalnız dövlət qeydiyyatı haqqında şəhadətnaməyə, təsdiq olunmuş nizamnaməyə, VÖEN-ə və ona bağlı bank hesabına malik olan dövlət ümumi təhsil müəssisələri müsabiqəyə müraciət etmək hüququna sahibdir. Müraciətlərin qəbulu başa çatdıqdan sonra iştirakçıların iştirak tələblərinə uyğunluğu və layihə sənədlərinin texniki düzgünlüyü yoxlanılır. Bu ilkin mərhələni uğurla keçən iştirakçıların layihələri məzmun qiymətləndirilməsi mərhələsinə buraxılır. Burada layihə təklifləri 100 ballıq şkala üzrə müəyyən olunmuş 9 meyar əsasında dəyərləndirilir. Qiymətləndirmə meyarları layihədə qaldırılan problemin aktuallığı, layihənin faydalılığı, davamlılığı, maliyyə səmərəliliyi və digər vacib göstəriciləri əhatə edir.

Müsabiqədə keçid balı 50 bal olaraq müəyyən edilib. Yalnız bu həddi aşan layihələr qalib elan olunmaq üçün nəzərə alınır. Bununla belə, hər dəfə faktiki keçid balı müsabiqəyə təqdim edilən layihələrin ümumi keyfiyyətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Məsələn, builki müsabiqədə faktiki keçid balı 57,8 bal olub. Deməli, yalnız 57,8 və daha yüksək bal toplayan layihələr qalib elan edilib və qrant almaq hüququ qazanıblar.

"220 qalibdən 157-si (71%) ilk dəfədir ki, qrant qazanır"

– Müsabiqə nəticələri ilə bağlı statistik məlumatlar necədir? Daha çox hansı bölgələrdən layihə təqdim olunub?

– Bu il müsabiqəyə ümumilikdə 1552 layihə təklifi təqdim olunub, 36 layihə isə texniki ekspertiza mərhələsində tələb olunan şərtlərə cavab vermədiyi üçün növbəti mərhələyə buraxılmayıb. Beləliklə, 1516 layihə məzmun qiymətləndirilməsinə daxil olub.

Təqdim edilən layihələrin böyük əksəriyyəti 97%-i fərdi layihələr, cəmi 3%-i isə ümumi təhsil müəssisələri kateqoriyasına aid olub. Bu statistika onu göstərir ki, müəllimlər təhsil mühitində fərdi şəkildə daha fəaldırlar və onlar innovativ ideyaları ilə yarışa qoşulmağa çox maraqlıdırlar.

Prioritet istiqamətlərə baxsaq, ən çox müraciət “Həyati bacarıqların inkişaf etdirilməsi” mövzusunda olub. Bu istiqamət üzrə 602 layihə (39%) təqdim edilib. Ən az aktivlik isə “Məktəb göstəricilərinin yüksəldilməsi” üzrə qeydə alınıb – cəmi 139 layihə (9%). Bu tendensiya müəllimlərin əsasən şagirdlərin gündəlik həyatda istifadə edə biləcəkləri praktik bacarıqların inkişafına daha çox üstünlük verdiklərini göstərir. Coğrafi göstəricilər də maraqlıdır. Ən çox layihə Bakı, Gəncə və Ağstafadan təqdim olunub. Təəssüf ki, bu il Naftalan və Xocalı rayonlarından heç bir müraciət daxil olmayıb. Əlavə olaraq qeyd edim ki, 676 nəfər bu il ilk dəfədir ki, müsabiqəyə qatılıb. Bu, müsabiqənin hər il daha geniş auditoriyanı cəlb etdiyini göstərir.

Nəticələrə gəldikdə, 1516 layihədən 683-ü (45%) keçid balını toplaya bilib, 833 layihə isə bu mərhələdə uğur qazana bilməyib. Keçid balını toplayan layihələrdən yalnız 220-si müsabiqə büdcəsinə uyğun gəldiyi üçün qrant qazanmaq hüququ əldə edib. Onların 214-ü fərdi layihə, 6-sı isə ümumi təhsil müəssisəsi kateqoriyası üzrədir.

Mövzu istiqamətləri üzrə nəticələr də maraqlı mənzərə yaradır. Qrant qazananların ən böyük hissəsi “Həyati bacarıqların inkişaf etdirilməsi” üzrə olub – 72 layihə (33%). Ən az qalib isə “Təhsilverənlərin peşəkar inkişafı” istiqamətində qeydə alınıb – cəmi 20 layihə (9%).

Qaliblərin bölgələr üzrə paylanmasına baxanda isə ən çox qrant qazanan şəhər və rayonlar Bakı, Cəlilabad, Gəncə, Abşeron, Şəmkir və Sumqayıt olub. Bu da göstərir ki, paytaxtla yanaşı regionlarda da müəllimlər və məktəblər aktiv iştirak edirlər. Diqqətçəkən sonuncu fakt isə qaliblərin təcrübəsinə aiddir. 220 qalibdən 157-si (71%) ilk dəfədir ki, qrant qazanır. 

Beləliklə, statistika göstərir ki, müsabiqə ildən-ilə daha çox müəllimi və məktəbi əhatə edir, yeni təşəbbüslərə yol açır və təhsil sistemində innovativ ideyaların tətbiqinə şərait yaradır.

“Qrant qazanmış layihələrin əhəmiyyətli bir hissəsi XXI əsr bacarıqlarının inkişafına yönəlib”

– Təhsil trendləri layihələrdə öz əksini tapıbmı?

– Bəli, bu müsabiqə bir daha göstərdi ki, Azərbaycan müəllimləri və məktəbləri artıq yalnız ənənəvi dərs üsulları ilə kifayətlənmir. Onlar müasir texnologiyaları dərs prosesinə cəsarətlə inteqrasiya edir, şagirdlərin fərdi öyrənmə imkanlarını artırır. Müəllimlər tədris prosesində müxtəlif tətbiqlər, rəqəmsal platformalar və süni intellekt alətlərindən istifadə edirlər və etmək istəyirlər. Bütün bu yanaşmalar hər bir şagirdin maraq və potensialına uyğun fərdi təhsil mühiti formalaşdırır, öyrənməni həm maraqlı, həm də effektiv edir. Qrant qazanmış layihələrin əhəmiyyətli bir hissəsi XXI əsr bacarıqlarının inkişafına yönəlib. Buraya tənqidi düşünmə, ünsiyyət, komanda işi, yaradıcılıq və problem həll etmə bacarıqları daxildir. Belə təşəbbüslər şagirdləri yalnız dərs mövzularını mənimsəməyə deyil, real həyatda qarşılaşa biləcəkləri çətinlikləri idarə etməyə də hazırlayır. Bu yanaşma qlobal təhsil trendləri ilə tam üst-üstə düşür və göstərir ki, müəllimlərimiz innovativ pedaqoji həllərlə fəaliyyət göstərirlər.

Eyni zamanda, bir çox layihədə STEAM yanaşması, ekoloji təhsil, inklüziv təhsil və sosial-emosional bacarıqlarının inkişafı əsas hədəflərdən olub. Müəllimlər kreativ yazı, rəqəmsal dizayn və proqramlaşdırma bacarıqlarını şagirdlərə öyrətməyi, interaktiv laboratoriyalar və elmi eksperimentləri dərsə daxil etməyi prioritet kimi seçiblər. Bu yanaşma şagirdlərin dərsə marağını artırmaqla yanaşı, onların yaradıcılıq və elmi düşüncə qabiliyyətini də gücləndirir. Təbii ki, təqdim olunan layihələrin siyahısını çoxaltmaq mümkündür. Bu il müəllimlər müsabiqəyə çox maraqlı, yaradıcı və rəngarəng təşəbbüslərlə qatılıblar. Hər bir layihə şagirdlərin öyrənmə prosesini zənginləşdirəcək, dərs mühitini daha interaktiv və cəlbedici edəcək ideyalarla doludur. Belə innovativ və geniş spektrli layihələrin sayı hər il artmaqda davam edir və bütün bunlar, eyni zamanda, təhsilin inkişafına və şagirdlərin gələcək bacarıqlarının formalaşmasına xidmət edən sevindirici məqamlardır. Müsabiqəyə təqdim olunan layihələr göstərir ki, Azərbaycan müəllimləri artıq təhsildə qlobal tendensiyalarla ayaqlaşır, rəqəmsal texnologiyaları və müasir pedaqoji yanaşmaları praktik olaraq tətbiq edir.

"Layihə real həyatda faydalı olmalıdır, kağız üzərində gözəl görünməsi kifayət deyil"

– Uğur qazanmaq üçün hansı amillər mühüm rol oynayır?

– Əslində, uğurlu layihənin sirri bir neçə əsas faktora və bu faktorlar da bir-biri ilə sıx bağlıdır. Birincisi, layihə real problemdən və konkret ehtiyacdan doğmalıdır. Yəni müəllim və ya məktəb hansısa boşluğu görür, şagirdlərin və ya təhsil mühitinin qarşılaşdığı çətinliyi müəyyən edir və bunu həll etmək üçün təkliflə çıxış edir. Layihə real həyatda faydalı olmalıdır, sadəcə kağız üzərində gözəl görünməsi kifayət deyil. İkincisi, layihə faydalı və işə yarayan olmalıdır, onun yaradıcı və innovativ olması isə əlavə bir üstünlükdür. Üçüncü mühüm amil aydın vizyon və məqsəddir. Layihə müəllimlər üçün sadəcə bir kağız parçası olmamalıdır, onun niyə həyata keçirildiyi, hansı komanda ilə icra olunacağı, hansı mərhələlərdən keçəcəyi və nə əldə olunacağı tam aydın olmalıdır. Layihənin məzmununu qiymətləndirən ekspertlər layihənin vizionunu və məqsədini dəqiq gördükdə və ya hiss etdikdə, onun uğur qazanma ehtimalı bir neçə dəfə artır. Dördüncü vacib amil isə maliyyə səmərəliliyidir. Layihənin büdcəsi düzgün planlaşdırılmalı, xərclər məqsədəuyğun və əsaslandırılmış olmalıdır. Hər manatın necə istifadə olunacağı, hansı nəticələr üçün sərf ediləcəyi açıq şəkildə göstərilməlidir. Bu, yalnız layihənin dayanıqlığını və reallığını göstərmir, həm də müəllimlərin peşəkarlığını və layihəyə ciddi yanaşmasını nümayiş etdirir. Qısaca desək, uğurlu layihənin sirri real problemə əsaslanmaq, faydalı və yaradıcı olmaq, aydın vizion və icra planına sahib olmaq, büdcəni səmərəli istifadə etmək və təhsil kontekstinə uyğunluğu təmin etməkdir. 

– Qrant qazanan layihələrin icrası və hesabatlılığı necə təşkil olunur?

– Qalib elan olunduqdan sonra layihə rəhbərləri ilə rəsmi müqavilə imzalanır və onlara qrant məbləği ayrılır. Bu andan etibarən layihənin real həyata keçirilməsi prosesi başlayır. Layihə rəhbərləri və məktəblər təqdim etdikləri ideyanı mərhələli şəkildə reallaşdırırlar. Layihənin icrası zamanı hər bir iştirakçıya icra mentorları təyin olunur. Bu mentorlar layihənin gedişatını yaxından izləyir, lazım gəldikdə tövsiyələr verir və layihənin plana uyğun şəkildə həyata keçirilməsini təmin edirlər. Bu həm layihənin keyfiyyətinə nəzarəti gücləndirir, həm də layihəni icra edənlərin məsuliyyətini artırır. Layihələrin gedişi yalnız iştirakçılar və mentorlar arasında qalmır. Müsabiqənin rəsmi profillərində və platformalarında mütəmadi məlumat paylaşılır. Buraya müsabiqənin veb-saytı, həmçinin sosial şəbəkə hesabları daxildir. Bu, həm ictimaiyyətin layihələr haqqında məlumatlı olmasını təmin edir, həm də digər müəllim və təhsil işçilərinə ilham mənbəyi olur. İnsanlar real uğurlar və tətbiq olunan yenilikləri izlədikcə, gələcəkdə öz layihələrində istifadə edə biləcəkləri maraqlı ideyalar və praktik həll yolları əldə edirlər. Mən əvvəlki müsahibələrimdə də bildirmişəm. Uğurlu layihələrdən ilham almaq müəllimlər üçün böyük imkanlar açır. Onların ideya və strukturlarını nəzərdən keçirmək, yeni təşəbbüslər üçün stimul yaradır. Lakin layihəni sadəcə surət kimi təkrar etmək deyil, onun əsas məğzi və məqsədini dərk edib, mövcud ehtiyaclara uyğun şəkildə fərdiləşdirmək daha böyük uğurlara gətirib çıxarır.

"Layihələr həm də müəllimlərin müəllimlərin praktiki idarəetmə bacarıqlarını artırır"

– Bu müsabiqənin ümumilikdə iştirakçılar üçün əhəmiyyəti nədən ibarətdir?

– Müəllimlər öz icmalarında mövcud problemləri və ya inkişaf etdirilməyə ehtiyac duyan sahələri digərlərindən daha yaxşı müəyyən edə bilirlər. Onlar daha yaxşı bilirlər ki, hansı sahələrin inkişafı onların icmasında təhsil keyfiyyətini yüksəldə və hansı təşəbbüslər ümumi tədris mühitinə müsbət təsir göstərə bilər. Müsabiqənin əsl əhəmiyyəti də məhz bu imkanlarda özünü göstərir. Doğrudur, bu müsabiqə təhsil müəssisələri və müəllimlər arasında sağlam rəqabəti və innovativ fəaliyyətləri stimullaşdırır, lakin bununla yanaşı, müəllimlərə öz icmalarında həyata keçirmək istədikləri ideyaları reallaşdırmaq üçün praktiki imkan və maliyyə dəstəyi də verir. Bu, yalnız ideyanın gerçəkliyə çevrilməsi ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda müəllimlər üçün yeni bacarıqların əldə olunmasına da şərait yaradır. Belə ki, layihəni idarə edən müəllimlər həm komandanı təşkil etməyi və işləri planlaşdırmağı, həm də maliyyə resurslarını səmərəli idarə etməyi öyrənirlər. Eyni zamanda, onlar tərəfdaşlıqlar qurur, resurslardan optimal istifadə edir və layihənin uğurla həyata keçirilməsi üçün strateji qərarlar qəbul edirlər. Bu proses müəllimlər üçün həm peşəkar inkişafın, həm də liderlik və idarəetmə bacarıqlarının güclənməsinə böyük töhfə verir. Nəticədə, müsabiqə yalnız təhsil sahəsində innovasiyaları dəstəkləmir, həm də müəllimlərin praktiki idarəetmə bacarıqlarını artırır, icmalarında müsbət dəyişikliklərin həyata keçirilməsinə imkan yaradır və beləliklə, təhsil ekosisteminin ümumi inkişafına xidmət edir.